ՀՅԴ Բյուրոյի անդամ Դավիթ Լոքյանի ելույթը Աթենքում
Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անունով շնորհաւորում եմ ձեր բոլորին մեր կուսակցութեան 120-ամեակին առիթով։ Ուրախալի է տեսնել որ այս միջոցառման առիթով մեր շուրջ հաւաքուեցաւ գաղութի քաղաքական ուժերին« պետական ներկայացուցիչներին կարեւոր մէկ մասը
Սիրելի հայրենակիցներ,
Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անունով շնորհաւորում եմ ձեր բոլորին մեր կուսակցութեան 120-ամեակին առիթով։ Ուրախալի է տեսնել որ այս միջոցառման առիթով մեր շուրջ հաւաքուեցաւ գաղութի քաղաքական ուժերին, պետական ներկայացուցիչներին կարեւոր մէկ մասը եւ լաւագոյն մաղթանքներ ստացանք Կիպրոսի եւ Յունաստանի քաղաքական ամէնախոշորագոյն ներկայացուցիչների կողմից։
Սա կարծում եմ լուրջ յաջողութիւն է մեր գաղութի եւ մեր կուսակցութեան համար« որի համար ես իմ շնորհակալութիւնն եմ յայտնում ձեր բոլորին։
Սիրելի բարեկամներ,
Ես պատրաստ խօսք ունէի «գրաւոր» բայց որոշեցի ձեր հետ հաղորդակցիլ աւելի կենդանի կերպով, խօսելով իրական եղելութիւնների շրջանակներում, որ ներկայացնեմ ձեզի թէ այսօր ի՛նչ կայ Հայաստանում, ինչ է կատարւում այսօր երկրում, եւ ինչպիսի ուղղութիւններով է որ այսօր իր քաղաքական պայքարը կը շարունակէ մեր կուսակցութիւնը։
Կը փորձեմ շատ կարճ անդրադառնալ Դաշնակցութեան հարիւրքսանամեայ պատմութեան« գիտակցելով թէ ներկաները, մեր քաղաքական մրցակիցները, տեղեակ են այդ ամէնից, թէ մեր կուսակցութիւնը անցնող հարիւրքսանամեակին ինչ է տուել մեր ժողովուրդին, ինչպիսի դժուարին ուղի է անցել, ինչպիսի վերելքներ է ունեցել, ի հարկէ նաեւ վայրէջքներ է ունեցել, դժուարութիւններ է ունեցել, փայլուն յաղթանակներ, որի արդիւնքում մեր ժողովուրդը ստացել է պետականութիւն, որն այսօր շարունակւում է։
Ի՞նչ է այսօրուայ իրականութիւնը Հայաստանի Հանրապետութիւնում, ինչպիսի՞ լուրջ հարցեր ունի մեր ժողովուրդը« որու մաս կը կազմէք նաեւ դուք, քանի որ օրկանական կապով այդ փրոպլեմները փոխանցւում են նաեւ մեր գաղութներին, եւ առանձնաձնել երկրի փրոպլեմները գաղութների հայութիւնից եւ կարծում եմ որ դա անթոյլատրելի է եւ վնաս մեր երկրին։
Իմ զեկոյցում ես կ՜առանձնացնեմ չորս հիմնական խնդիրներ, որոնք կ՜ուզենայի քննարկել ձեր հետ։
Հայ թրքական յարաբերութիւններ, Դաշնակցութիւն-պետութիւն փոխադարձ յարաբերութիւն, Ղարաբաղեան խնդիր, լուծման ճանապարհները, ՀՅԴի տեսակէտը այս հարցի մասին եւ վարուող քաղաքականութիւն ներքաղաքական հարցեր երկրէն ներս եւ վերջինը ընկերային ներքին հարցեր։
Այս հարցերու մասին ես կ՜ուզեմ ներկայացնել մեր կուսակցութեան այսօրուայ ընելիքները կամ ըրածները եւ ապագայի մեր հիմնական քայլերը։
Գիտէք բոլորդ թէ շուրջ մէկուկէս տարի առաջ ՀՀ իշխանութիւնը փորձեց հայ թրքական յարաբերութիւնների հաստատման գործընթաց սկսել։ Բնական է, որ Դաշնակցութիւնը ունենալով իր պատմական միսիան (առաքելութիւնը) հայ ժողովուրդի ընդհանուր քաղաքական գործունէութեան մէջ, այս հարցին մէջ խիստ քաղաքական, խիստ գործնական ձեւակերպումներ տուեց, որ չէր կարող Հայաստանի պետութեան եւ ժողովրդին վնասել։ Որ մենք դէմ չենք, եթէ Թուրքիան կը փորձի Հայաստանի հետ քաղաքական-դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատել որեւէ նախապայման չունենալով։ Իսկ այն պայմանները, որ մենք ունենք որպէս ժողովուրդ, որպէս պետութիւն, այդ պայմանները պէտք է մնան եւ գործեն։ Սկզբունքային քաղաքական ուժը, որ պետութիւնում է գործում եւ գործում է երեսուն գաղթօճախներում, չէր կրնար տարբեր ձեւ տեսնել 21-րդ դարուն, երբ աշխարհը համաշխարհայնացում կ՜ապրի եւ համարկման գործընթացի մէջ է: Բայց կուսակցութիւնը շատ յստակ սկզբունքային հարցերը առանձնացրեց, պետական քաղաքականութեան խնդիրներից։ Մենք շարունակելու ենք ունենալ որոշակի պահանջատիրական հարցումներ, պնդումներ, Թուրքիոյ նկատմամբ եւ Թուրքիան որեւէ
խնդիր չի կրնար դնել դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու գործընթացին վրայ։ Եւ դուք բոլորդ տեսաք որ մենք այդ գործընթացին մէջ անկախ ինչպիսի քաղաքական գործընթացներ իրականացան, արդիւնքում մենք որպէս քաղաքական ուժ կարողացանք յաղթողի կերպարով ներկայանալ Հայաստանի ժողովուրդին, քանի որ առաջին օրէն յստակացուցինք այդ բոլոր վտանգները որ կապուած են գործընթացին հետ, շարունակութիւնում ընդունուեցին եւ Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի եւ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին եւ այլ գերատեսչութիւնների կողմից։
Այս գործընթացին մէջ մեր ամէնէն մեծ յաղթանակը այն էր, որ մենք վերջնականապէս կարողացանք Հայաստանի ժողովուրդին մէջ արթնացնել այդ փրոպլեմի նկատմամբ դիմագրաւելու խնդիրը։
Գիտէ՛ք, շատ դժուար էին առաջին օրերը, երբ մենք տեսնում էինք թէ ինչպիսի անտարբերութիւն է գործում Հայաստանում, երբ Թուրքիայի նախագահը ժամանում էր Հայաստան։ Շատ դժուար էր մարդոց բացատրել թէ մենք ինչպիսի դժուարին խնդրի առաջ ենք կանգնած, երբ այդ գործընթացը ինչպէս վատ կրնայ ազդել մեր վարկի վրայ, համաշխարհային առումով, որպէս ազգ« որպէս պետութիւն։ Բայց շարունակական փրոցեսներու (գործընթացներու) արդիւնքում, դուք շատ լաւ էք յիշում այն յայտնի միթինկները, ցոյցերը, որ Դաշնակցութեան ղեկավարութեան կազմակերպութեամբ տեղի ունեցան Հայաստանի մէջ եւ իրենց լուրջ կնիքը թողեցին պետական՝ քաղաքական գործիչների հետագայ որոշումներին վրայ։ Եւ ի ուրախութիւն մեր բոլորին, վերջերս արդէն Հանրապետութեան նախագահի գլխաւոր խորհըրդականը ԱԺ-ում «Հայրենատիրութեան օր»ը անցկացնելու որոշումն էր պատրաստում, որպէսզի Ազգային Ժողովը այդ ընդունի, օրէնքի կարգով։
Սա մեծագոյն յաջողութիւնն է, որովհետեւ երբ դուք բոլորդ, Դաշնակցութիւնը իր համակիրներով, այս բոլոր հարցերը իր հիմնական գաղափարախօսական հենքն էր համարել, եւ պայքարում էր անոնց համար, այսօր աստիճանաբար փոխուեց վիճակը եւ պետութիւնը իրեն համար հիմնախնդիր դարձուցած է այս հարցերը: Եւ Արձանագրութեան հետ կապուած Սահմանադրական Դատարանի արգելքները, բաւարարում են որպէսզի մեր պետութեան ցանկացած իշխանութիւն չի փորձի մեր հիմնական հարցերը դարձնել հայ-թրքական յարաբերութիւնների կարգաւորման նիւթ:
Այս խնդիրը ես կարծում եմ, որ աւարտուած է եւ բաւական երկար ժամանակ այլեւս չի մտնի քաղաքական օրակարգում, քանի որ Ղարաբաղեան խնդիրը բացարձակապէս չի լուծւում այն սցենարով, ինչ մտածում էին Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը:
Բոլորիդ յայտնի է, որ ամէն օր համաշխարհային հանրութիւնը, խոշոր տէրութիւնները, ՄԱԿը իր յանձնաժողովներով եւ այլ կառոյցներ, փորձում են արագացնել գործընթացը, փորձում են այս որոշակի սկըզբունքները ճշդել, պետութիւններ, որոնք իրենք իրենց «կայսրութեան» տիպարով ներկայացնում են, չունենան այն փրոպլեմները, որ ազգեր ինքնորոշման խնդիրներ դնեն իրենց առջեւ, եւ փորձում են Ղարաբաղեան խնդիրը տանել արագ լուծման: Բայց պէտք է ձեզ ասեմ, որ մեր կուսակցութիւնը, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Բիւրոն, այս հարցում, ուղղակիօրէն խորհրդակցութիւններ ունի Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին հետ եւ մենք ունենք այն հիմնական կարմիր գիծերը, որից չենք թոյլատրելու որպէսզի երկրի իշխանութիւնները դուրս գան: Այդ խորհրդակցութիւնների արդիւնքումՙ մենք մէկ խնդիր արդէն կարգաւորել ենք. որ ոչ մի փաստաթուղթ չի կարող ստորագրուել, Հայաստանի, Ղարաբաղի ու Ատրպէյճանի միջեւ, եթէ այդ փաստաթուղթի առաջին կէտը չարձանագրէ որ Ղարաբաղը դառնում է առանձին «տէ եուրէ», -քանի որ «տէ ֆաքթօ» արդէն կայ- սուպյեկտ (ենթակայ) համաշխարհային հանրութեան մէջ: Սա ընդունելի է նաեւ երկրի իշխանութիւնների համար, երկրի նախագահին համար, եւ մենք այս պարագայում շարունակում ենք համագործակցութիւնը միջազգային բեմերուն վրայ, տարբեր-տարբեր խնդիրներով որ ծագում են մեր արտաքին դիւանագիտութեան համար:
Ես կ՜ուզեմ նաեւ ձեզի ըսել, թէ ինչքանով կարեւոր է ձեր դերը, այս գործընթացի բնականոն ընթացքին համար: Կրնամ օրինակներով ըսել այս.-
Երկու-երեք ամիսներ առաջ, Հայաստանի իշխանութիւնը ունէր լրջագոյն փրոպլեմ Եւրոպայում, ինչպէս նաեւ ՄԱԿում, երբ նորից Ատրպէյճանը փորձում էր որոշակի բանաձեւեր մտցնել Ղարաբաղեան հարցի կարգաւորման հետ: Այստեղ մեր գործնական աշխատանքի անհրաժեշտութիւնը կար, քանի որ պետական դիւանագիտութիւնը չի կարող ամէն ուղղութիւններով այս խնդիրները փակել, իրենք դեռ եւս նոր են, դեռ եւս չունեն մարդկային այդ աղբիւրներն ու հնարաւորութիւնները, որ կը կարողանայ հսկայ աշխարհամասերում այս յարաբերութիւնների մէջ մըտնել, արագընթաց գործելաձեւով. եւ այստեղ մենք լրջագոյն երկու կարեւոր հարց լուծեցինք, երկրին համար, Ղարաբաղին համար, մեզ բոլորին համար: Վստահաբար շնորհակալութիւն յայտնելու ակնկալիքը չունենք, քանի որ այդ, մեր հիմնական խնդիրն է, որի համար պայքարում ենք:
Լրջագոյն մակարդակի յարաբերութիւններ ենք պահպանում Ղարաբաղի իշխանութիւնների հետ եւ համարում ենք, որ լաւագոյն գործընկերը ինքն է, Ղարաբաղեան խնդրի կարգաւորման գործում: Տարբեր ուժեր, տարբեր գործընթացներով կարող են թուլացնել, կարող են յետ կանգնեցնել հարցը այն սկըզբունքներից, որի համար մենք պայքարում ենք, բայց մենք համոզում ունենք, որ մեր հիմնական գործընկերը պէտք է լինի Ղարաբաղեան կողմը, որը մեզ տանելու է յաղթանակի:
Տեսնենք նաեւ Հայաստանի եւ Ղարաբաղի մէջ առկայ սոցիալ-տնտեսական հարցերու փրոպլեմները: Գիտէ՛ք, բոլորս ցանկանում ենք յաղթանակներ, ցանկանում ենք մեծ երկիր, ցանկանում ենք տարածքներ, ցանկանում ենք ժողովրդավարութիւն մեր երկրում, բայց առաջին փրոպլեմը որ կայ եւ մնում է, Ղարաբաղեան չկարգաւորուած խնդիրն է: Եթէ մենք փորձենք միահամուռ ուժերով, արտաքին քաղաքականութեան մէջ ճշդել, թէ որոշ դիմադրութիւններ ինչպէ՛ս պիտի յաղթենք, Ղարաբաղի ներքին սոցիալ-ընկերատնտեսական վիճակը չի հզօրացնում այդ քաղաքականութեան վարման գործընթացը: Եթէ դուք այցելէք Ղարաբաղ, ապա կը տեսնէք շատ լաւ Ստեփանակերտ, եւ շարունակութիւնում, կը տեսնէք շատ դաժան վիճակի մէջ ապրող գիւղական բնագավայրեր, քաղաքներ, շրջաններ: Պարտադրել մի ժողովրդի, որը քսան տարի հերոսաբար դիմադրել եւ ազատագրել է այդ հողերը եւ հոն ապրում է, շարունակել ապրել այդ վիճակում, չունենալով տարրական պայմաններ, ես կարծում եմ ե՛ւ պետութիւն, ե՛ւ մենք բոլորս յանցագործութիւն գործած կÿըլլանք: Գիտէ՛ք շատ լաւ է ցանկանալ, շատ լաւ է ասել, շատ լաւ է ուզել, բայց հոն ապրող մարդը պէտք չէ դատապարտուած ըլլայ ճակատագրով, որ ինքը յաւերժ պէտք է ապրի այդ պայմաններուն տակ: Մենք բոլորս, մեր պետութիւնով եւ մեր բոլորի ուժերով պէտք է այդ հարցը լուծենք: Եթէ ոչ, թերեւս տաս տարի յետոյ նոյնիսկ քաղաքական ասպարէզներուն կ՜արձանագրենք «տէ եուրէ» նաեւ Ղարաբաղի անկախութիւնը, բայց այդ հսկայ տարածքին վրայ մենք կարող է ունենանք 50-40.000 ազգաբնակչութիւն, որը չի կարող իրական տէրը դառնալ այդ հսկայ տարածքների: Այստե՛ղ, մե՛նք բոլորս խնդիր ունենք:
Ի հարկէ, այս հարցը աւելի շատ պետութեան համար առկայ խնդիր է, կամ ղեկավարութեան կամ քաղաքական ուժերին համար, քան թէ սփիւռքի գաղթօճախներուն համար, քանի որ նոյն փրոպլեմները կան նաեւ հոն, եւ այստեղ է որ մեր խընդիրները ուղղւում են դէպի պետութիւն, որպէսզի այդ պետութիւնը կարողանայ վարել այդպիսի քաղաքականութիւն, որպէսզի բարեկեցիկ ապրելու սոցիալական արդարութեան, մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան խնդիրները լուծւեն մեր երկրում:
Մենք չպէտք է յուսատու զգացումներու մէջ ըլլանք, որ Ասթանայի մէջ ալ չստացուեց Ատրպէյճանի խնդիրը, կամ թէ մենք Օսէթիայէն, Աբխազիայէն այլ ենք, եւ խնդիրը կը լուծուի մեր օգտին: Խնդիրը կարող է լուծուել մեր օգտին, բայց մենք չունենանք այդ մարդկային ռեսուրսը (աղբիւրը) որ տէրը կը դառնայ այդ հողին վրայ:
Ըսեմ, որ ներքաղաքական հարցերում լրջագոյն փրոպլեմներ կան Հայաստանի Հանրապետութիւնում: Փրոպլեմ, որ ծագել է նախկին իշխանութիւններից, որոնք երկրում բոլոր քաղաքական գործընթացները փորձում են տեսնել սեւուսպիտակ հայեացքով, փորձում են տարանջատել ժողովուրդի երկու մեծ խումբ, որոնք աստիճանաբար թշնամանում են իրարու հանդէպ, թշնամութիւնը խորանում է, եւ ուշ թէ շուտ այն պէտք է ունենայ իր պոռթկումը:
Ի՞նչ հիմնական ֆունկցիա է կրում Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը երկրի ներսում:
Բոլորիդ ծանօթ է, որ Դաշնակցութիւնը շուրջ 20 տարի երկրում լինելով, անցել է ե՛ւ ընդդիմութեան մէջ ըլլալով դաժան ճանապարհ ե՛ւ քոալիցիայի (համախոհական) կառավարութեան մէջ ըլլալով նորից դաժան ճանապարհ, եւ այսօր նորից, ընդդիմութիւն է:
Բայց բոլոր պարագաներում, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան ղեկավարութիւնը, սկսած 1900ական թուականներին, -բոլորդ լաւ յիշում էք ընկ. Մարուխեանին-, երբ նոյնիսկ Բիւրոյի ներկայացուցիչին արտաքսում էին Հայաստանից, Մարուխեանը չթոյլատրեց երկրի ներսում տանել այնպիսի քաղաքականութիւն, որը կը բերէր այն պայմաններում նորանկախ պետականութեան թուլացում: Պետականութեան ոչնչացումը չթոյլատրեց:
Նոյն փրոպլեմը մենք ունենք այսօր: Մեր ընդդիմախօսները ասում են. «Եթէ մենք ընդդիմութիւն ենք, ինչո՞ւ չենք ընում այնպիսի քայլեր, որոնք շատ արագ կը տանեն իշխանափոխութեան»:
Դա այն էՙ ինչին այսօր սպասում է Թուրքիան եւ Ատրպէյճանը, որպէսզի Հայաստանի պետականութիւնը թուլացնելու քայլեր իրականացուին:Այսինքն քայլ, որը Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը շատ կարճ ճանապարհով հասցընում է դէպի ՀԱԿ, Լեւոն Տէր Պետրոսեան, իշխանափոխութիւն է իրականացւում, որի արդիւնքում մենք գիտենք թէ ինչպիսի՛ գաղափարախօսութեամբ քաղաքական ուժի հետ գործ ունենք, որի համար -բացարձակապէս իրեն համար- լուծուած է Ղարաբաղեան խնդիրը, հայ-թրքական խնդիրը, հայ-թրքական յարաբերութիւնները, եւայլն, եւայլն: Այստեղ է որ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան կառոյցը Հայաստանում ունի դժուարութիւն, պարտութիւն: Ինչպէ՞ս շարժուել երկրում, որպէսզի լրջագոյն ցնցումներ չունենանք մեր երկրէն ներս: Ցանկացած ցնցում կարող է տանել -առանց այդ էլ- թոյլ, դեռ եւս չհաստատուած, ֆինանսական ռեսուրսներ չունեցող, պետականութեան կորուստի:
Սա մեզ չթոյլատրուեց 1991-1992 թուականներին, մեր կուսակցութեան ղեկավարութեան կողմից, որը կարծում եմ ճիշդ էր:
Եւ չի թոյլատրւում նաեւ այսօր, քանի որ գիտէ՛ք, իշխանութիւնները կանցնին, բայց պատմութեան համար, ժողովուրդին համար ամէնակարեւոր արժէքըՙ պետութիւն ունենալու, պետութիւնը պահելու արժէքն է: Այսօր ոչ մէկը չի փորձում նայել հեռունՙ թէ Անգլիոյ մէջ ինչպէ՞ս է ձեւաւորուել պետականութիւնը, ինչպէ՞ս են թագուհիները մարդկանց գլխատել, բայց այսօր ունեն պետութիւն: Մենք չենք նայել ապագայում: Փորձեց անել Դաշնակցութիւնը 1918 թուականին եւ շատ ժամանակակից, դեմոկրատական յարաբերութիւններ դրեց պետութեան ներսում, եւ նորից մենք դժուարութիւն ունեցանք 1920 թուականին, աշխարհաքաղաքական իրականութեան մէջ կորցըրինք այն: Այսօր ունենք պետութիւն եւ Դաշնակցութիւնը կարծում եմ, եւ դուք համոզուած էք դրանում, իրաւունքը չունի այդ պետականութիւնը թուլացնելու քայլերու դիմելու, այն պարագայում, երբ ամէն օր կարող է Ղարաբաղեան խնդիրը իր լուծումը ստանայ: Ամէն օր կարող է այդ հարցը դրուել համաշխարհային հանրութեան կողմից քննարկման շեմին:
Ի՞նչ ենք մենք անում, որպէսզի կարողանանք երկրի ներսում փոխել այն փրոպլեմային հարցերը որոնք կան:
Տնտեսութեան շատ թոյլ զարգացումը, յատկապէս համաշխարհային զարգացումներից յետոյ, մոնոփոլներ, գնաճՙ սրանք իրականութիւններ են որոնք մեր երկրում կան եւ շատ մեծ թափ են առնում:
Ձեզ պէտք է տեղեակ պահեմ, որ մենք որդեգրել ենք այն գաղափարը, վերջին հաշիւով ունենալ մի երկիր, ունենալ մի ժողովուրդ որուն քաղաքակրթութիւնը, յարաբերուելու բնականոն ձեւերը, պէտք է դառնան ազգային մշակոյթ եւ արժէք:
Մենք պայքար պէտք է մղենք Հայաստանի մէջ ապրող հայ ժողովուրդի մէջ քաղաքական նոր մշակոյթ կազմելու մասին, այնպիսի մշակոյթ, որ գիտնայ թէ քաղաքական պայքարըՙ սեւ ու սպիտակի միջեւ չի, այլ ժողովուրդի ընդհանուր, մտաւոր, նիւթական աղբիւրների, ընկերային հարցերուն ընդհանրացման արդիւնքում, պետութիւն ստեղծելու պայքարը պէտք է լինի: Տեսէք եթէ մի 20-ամեակ կամ 50 տարի առաջ, խօսուէր, որ Եւրոմիութիւնում, Յունաստանումՙ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան ներկայացուցիչը նստած կը լինի ԿԿի ներկայացուցիչին հետ եւ ՀՅԴ 120-ամեակ կը տօնուի, ես կարծում եմ շատերը չէին հաւատար, եւ հիմա էլ որ Հայաստանում պատմեմ, կարծրատիպ ձեւով մարդոց մէջ մնացած է որ մենք նոյնիսկ աղջիկ-տղայ իրարու չենք տար, թշնամի ենք, եւայլն:
Բայց այսօր իրականութիւնը այն է, քանի որ աշխարհը գնում է առաջ, աշխարհը գնում է դէպի զարգացում, համաշխարհայնացւում է, համարկըւում է. եւ միթէ՞ հնարաւոր չէ որ նոյն ազգի տարբեր քաղաքական ուժեր, տարբեր հայեացքներ ունեցող անհատներ ի-րարու հետ շփուեն:
Հնարաւո՛ր է: Դա պէտք է մէկը նախաձեռնի՛:
Բայց մեր հակառակորդները, նաեւ մեր շարքայինները շատ անգամ, չեն ընդունում որ Դաշնակցութիւնը կարող է այդպիսի քաղաքակիրթ ձեւերով տանել իր պետութեան շինարարութիւնը:
Իսկ հարց կուտան թէ ինչո՞ւ մենք այսօր յեղափոխութիւն չենք իրականացնում, ինչո՞ւ չենք փոխում այս իշխանութիւնը, եւայլն, եւայլն:
Դա չի կարելի: Անկարելի է մի երկրի համար, որ ունի Ղարաբաղեան խնդիր, որի լուծումը հասունացուած է եւ իւրաքանչիւր օր կարող է լուծման մեկնարկը տրուի:
Մենք կարողացանք լուծել երկքաղաքացիութեան խնդիրը, կարողացանք լուծել Սփիւռքի նախարարու-թեան խնդիրը, անկախ դրանից թէ ինչքանով ենք մենք բաւարարուած, բայց ես կարծում եմ թէ արդէն ժամանակն է, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը ինքը դառնայ հիմնական տոնորը (նուիրատուն) մեր գաղթօճախների կրթական ծրագրերը իրականացնելու համար:
Սիրելի յունահայեր, սիրելի բարեկամներ,
Թոյլ տուէք ես աւարտեմ այս ելոյթը: Ցանկանամ ձեզ եւ մեզ բոլորիս տասնեակ 120ամեակներ տօնել, աւելի լաւ թոնայնութեամբ (շեշտրադրումով), աւելի լաւ նպատակներով, աւելի ուժեղ պետութիւնով, աւելի բարեկեցիկ երկրով, եւ կարողանանք ու ցանկանանք բոլորս երթալ մեր երկիրը, ապրելու համար: