- Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն - https://old.arfd.am -

Թուրքիան Հալեպի Իսլամական ձեռագրատնից դուրս է բերել օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանի արխիվային ձեռագրերը

Սիրիայում պատերազմական տարիների ընթացքում զոհվել են 200-ից ավելի հայեր: «Արմենպրես»-ի մամուլի սրահում հրավիրված ասուլիսում Սիրիայի խորհրդարանի հայազգի պատգամավոր Ժիրայր Ռեիսյանը նշեց, որ զոհվածների մեջ կան հայեր, ովքեր այդ ժամանակ ծառայում էին Սիրիայի բանակում: Կան հայեր, ովքեր զոհվել են արկերի պայթյուններից: Ժիրայր Ռեիսյանը տեղեկացրեց, որ այս ընթացքում քիչ չեն եղել վիրավորները:

«Ցավալի կորուստներ ունեցանք թե մարդկային, թե նյութական: Նախ ավերվեցին բազմաթիվ խանութներ, արհեստանոցներ, գործարաններ: Դրանցից շատերը թալանվեցին: Գետնին հավասարվեցին կամ վնասվեցին բազմաթիվ բնակելի տներ: Մասնավորից բացի, վնասվեցին նաև համայնքային հաստատություններ՝ դպրոցներ, եկեղեցիներ»,-ասաց Ժիրայր Ռեիսյանը:

Կոնկրետ հաշվարկներ, թե հայ համայնքի կրած վնասը որքան է կազմում, չկան: Ոչ բոլորն են իրենց կորուստների մասին տեղեկացրել: Ժիրայր Ռեիսյանի խոսքով, ներկայում Հալեպում վերականգնման լուրջ գործընթաց է տեղի ունենում: Մասնավորապես, առաջին հերթին վերականգնվեցին ենթակառուցվածքները: Տարիներ շարունակ ջուր և էլեկտրականություն չունեցող քաղաքում այդ հարցերն արդեն կարգավորվում են: Ջրամատակարարումը վերականգնվել է, էլեկտրականությունը՝ նույնպես, սակայն դեռ 24-ժամյա էլեկտրամատակարարման չեն հասել:

Այս ընթացքում հայկական դպրոցներում դասընթացները երբևէ չեն դադարեցվել: Դժվարին պայմաններում դպրոցները շարունակել են աշխատել:

«Այսօր կարող ենք ասել, որ Հալեպը վերադառնում է իր բնականոն կյանքին: Իրավիճակը հանգիստ է, կրակոցներ չկան: Մարդիկ վերադարձել են իրենց աշխատանքին, տների, խանութների, գործատեղերի վերականգնմանը»,-ասաց Ժիրայր Ռեիսյանը:

Այժմ սպասվում է Հալեպի օդանավակայանի վերագործարկումը: Ժիրայր Ռեիսյանը տեղեկացրեց, որ այն ամբողջությամբ պատրաստ է վերագործարկմանը, պարզապես անվտանգության նկատառումներից ելնելով սպասում են համապատասխան պահի:

Հանգիստ իրավիճակով պայմանավորված՝ Հալեպում նկատվում է տեղի հայերի վերադարձ իրենց բնակարաններ: Վերադարձողները Լիբանանում, Հայաստանում հաստատված սիրիահայեր են: Ժիրայր Ռեիսյանը նկատեց, որ նույնիսկ ընտանիքներ են վերադառնում, որոնք այս ընթացքում հաստատվել էին Արևմուտքում:

«Դա բնական է, ի վերջո այստեղ է իրենց տունը, այստեղ են անցկացրել իրենց կյանքը: Այնպես որ, ցանկացած քաղաքացու վերադարձը ողջունելի է: Մարդիկ փորձում են վերականգնել այս տարիների ընթացքում կորցրածը»,- ասաց նա:

Սիրիայում պատերազմի տարիներին Թուրքիան հանցագործ ճանապարհով մի շարք խնդիրներ լուծեց.
Ժիրայր Ռեիսյանը ներկայացրեց մի քանի դեպքեր, որոնց տեղի ունենալը պատահականություն չի համարում:

«Հալեպը տարածաշրջանում արդյունաբերական խոշոր քաղաք էր դիտարկվում: Երբ հարձակում եղավ, այդ շրջակայքը գրավվեց, Թուրքիայի թելադրանքով առաջին հերթին բեռնատարներ եկան ու ֆաբրիկաների սարքավորումները Թուրքիա տարվեցին: Ի զուր չէր, որ Սիրիայի իշխանությունները Թուրքիան կոչեցին Սիրիայի արդյունաբերության ավազակ»,- ասաց Ժիրայր Ռեիսյանը: Նրա խոսքով, հսկայական կողոպուտ է եղել, սակայն հավատացած է, որ շուտով այդ սարքերի ու գործիքների փոխարեն նորերն են բերվելու:

Թուրքական իշխանությունների պատվերով նաև մշակութային արժեքներ ոչնչացվեցին ու թալանվեցին: Հալեպում գործում էր Իսլամական ձեռագրատուն, որտեղ պահվում էր օսմանյան շրջանի ձեռագրերի հսկայական արխիվ: Թուրքիան միշտ ցանկացել էր իմանալ, թե ինչ կար ներսում: Պատերազմի տարիներին Թուրքիայի գործակալների միջոցով զինյալները եկան, այդ շենքը գրավեցին, առանց որևէ մեկ թերթ վնասելու ամբողջը դրեցին ճամպրուկների մեջ և տարան Թուրքիա:

Ժիրայր Ռեիսյանը պատահական չի համարում պատմամշակութային կենտրոնների ուղղակի պայթեցումները:

«Հալեպում էր գտնվում Միջին Արևելքի ամենահետաքրքիր վայրերից մեկը` Փակ շուկան: Ամեն տարի բազմաթիվ զբոսաշրջիկներ հազարավոր կիլոմետրեր կտրում գալիս էին այն տեսնելու: Այդ կառույցի մրցակիցը Ստամբուլի շուկան էր: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ընդունեց Հալեպինը, որն ավելի մեծ արժեք էր ներկայցանում: Այսօր այդ շուկան հարձակման առաջին թիրախը դարձավ, այն ամբողջությամբ հրկիզված, քանդված է: Արդյո՞ք սա պատահականություն է, իհարկե, ոչ»,- հավելեց պատգամավորը:

Մեկ այլ իրողություն էլ` կապված հայկական թաղամասի հետ: Ժիրայր Ռեիսյանի խոսքով, դեպի հայկական Նոր գյուղի շրջանը հրթիռներ, արկեր էին արձակվում: «Արդյոք պատահականությո՞ւն էր այն, որ նետվում էին մետաղե կտորներ, որոնց վրա գրված էին «Էնվեր Փաշա», «Թալեաթ Փաշա»: Ես կարծում եմ, որ այս իրողությունը մեկնաբանելու կարիք չունի»,-ասաց նա:

Ժիրայր Ռեիսյանը նաև նշեց, որ Թուրքիայի կառավարության ղեկավարության կողմից նամակ է ուղարկվել Սիրիայի հետ սահմանակից նահանգների ղեկավարներին, որ տարածք պատրաստեն փախստականների վրաններ տեղադրելու համար: Այդ նամակն ուղարկվել է պատերազմից վեց ամիս առաջ, երբ Սիրիայում դեռ որևէ իրադարձություն չկար:

armenpress.am