Հրանտ Մարգարյան. Մարտի 1-ից հետո ՀՅԴ դիրքորոշումը


ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հարցազրույցը «Ազատություն» ռադիոկայանին:

-Պարո’ն Մարգարյան, փաստորեն, Դաշնակցության գնահատականը մարտի 1-ի վերաբերյալ պաշտոնապես չի հնչել, համենայնդեպս, առիթ չի եղել, որպեսզի դուք գնահատական հնչեցնեք: Ինչպիսի՞ն է Դաշնակցության դիրքորոշումը այդ իրադարձությունների վերաբերյալ` ինչի՞ հետեւանք էր, կա՞ն մեղավորներ:

-Կարծում եմ այդ դիրքորոշումը հայտնվել է: Մարտի 1-ից հետո մենք ունեցել ենք առնվազն երկու-երեք պաշտոնական հայտարարություն, էլ չեմ խոսում Վահան Հովհաննեսյանի կատարած երկու հայտարարության մասին, որոնք նույնպես կարելի է մերը համարել: Հետեւաբար, բավական լուրջ հայտարարություններ արել ենք: Մարտի 1-ի իրադարձությունները, ցավալի, ողբերգական լինելով հանդերձ, կանխագուշակելի էին, եւ մենք նախընտրական ընթացքում հաճախ ենք բարձրացրել այն մտահոգությունը, որ այս ընթացքը տանում է բախումի:

Թե ո՞ւմ էր պետք այդ բախումը` կարելի է ենթադրություններ անել, վերլուծությամբ հասնել եզրակացության, բայց որ ընթացքը տանում էր բախումների, դա պարզորոշ էր, եւ մեծ կարողություն պետք չէր դա զգալու համար: Մենք մեծ ճիգ թափեցինք զգաստացնելու, սթափեցնելու, ասելու, որ այդ ճանապարհը ճիշտ տեղ չի տանում մեզ, սակայն մեր կոչերը, հայտարարությունները, կեցվածքները մնացին անպատասխան:

-Եթե Դուք վերլուծել եք` ո՞ւմ էր ձեռնտու:

-Ես կարծում եմ` ոչ հայկական ուժերին: Կարծում եմ` նպատակը մի բան էր` այս երկիրը խեղճացնելը, այս երկիրը տկարացնելը: Խեղճ ու տկար երկիրը արտաքին միջամտության համար պարարտ հող է. ամեն մարդ կարող է իրեն թույլ տալ միջամտելու այս երկրի հարցերին, զիջումներ պարտադրելու, եւ դա էր, որ տեղի ունեցավ, իմ կարծիքով: Նույնը տեղի ունեցավ նաեւ Վրաստանում, թեպետ Սաակաշվիլին իրենց սիրելի թեկնածուն էր, բայց ընդդիմությունը նույնպես նույն ուժերին էր պատկանում, եւ Սաակաշվիլու, այսպես ասած, հզորանալը իրենց ձեռնտու չէր: Նրան էլ խեղճացրին: Խեղճացած նախագահը օտար ուժերին, ավելի ձեռնտու է:

– Այսինքն, Ձեր կարծիքով, գունավոր հեղափոխության փորձ էր իրականացվում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի միջոցով:

– Այո:

– Այսինքն, արտաքին ուժերը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի միջոցով ուզում էին խեղճացնե՞լ:

– Այո:

– Պարո’ն Մարգարյան, այնուամենայնիվ, եղան զոհեր: Երկու կարծիք կար` մեկը, որ դա հրահրել է Լ. Տեր-Պետրոսյանը, երկրորդ կարծիքը` որ մեղավոր է իշխանությունը: Ձեր կարծիքով, ովքե՞ր են մեղավոր այս զոհերի համար, եւ իշխանությունները այդ զոհերի համար պատասխանատվություն ունե՞ն, թե՞ ոչ:

– Ես ո’չ դատախազ եմ, ո’չ դատավոր եւ ո’չ էլ ոստիկանապետ, որ կարողանամ այդ ամենի մասին ստույգ բան ասել: Ես կարող եմ իմ ընկալումներն ու դիտարկումները ներկայացնել միայն:

Դեպքերը տեղի են ունեցել Երեւանի կենտրոնում, եւ մենք էլ գտնվել ենք այդ իրադարձություններից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա: Ճանաչում ենք թե’ ծեծողներին եւ թե’ ծեծվողներին, այսինքն` շատ հանելուկային վիճակ չէ, եւ հավատում եմ, որ բոլորն են մեղավոր: Թե ինչո՞ւ հարցը հասավ բախումի` դա էլ խնդիր է: Բայց, կարծում եմ, այդ երեկոն, որ ցավալի եղավ իսկապես, եւ զոհերի համար, կարծում եմ, ողջ հայությունն այսօր ողբում է, շատ ծանր ազդեց մեր ժողովրդի հոգեբանության վրա:

Մի բան պարզ է` այդ օրը` առավոտից սկսած, պետությունը անկազմակերպվածություն դրսեւորեց: Այս առումով կան պատասխանատուներ, որ պետք է պատասխանատվության ենթարկվեն: Որովհետեւ, մի բան եթե ժամանակին չես կանխում, հետո պարտավորվում ես արյամբ կանխել: Այս առումով կա փաստ. պարզ էր, որ ամեն բան ավարտվելու էր դրանով, բայց այն ամենը, որ ես, որպես ոչ պրոֆեսիոնալ, կարող էի ընկալել` անկազմակերպվածություն էր պետության կողմից` ոչ օպերատիվ, ոչ կազմակեպված վերաբերմունք, հակազդեցություն: Հենց այն փաստը, որ երեկոյան կողմ արդեն զինվորական ոստիկանությունը իր բռնած դիրքերից մոտ երկու կիլոմետր նահանջել է, եւ հետո են տեղի ունեցել այդ բախումները, արդեն ամեն ինչ ասում է:
Կան մանրամասներ, որոնց մասին ես չեմ կարող կարծիք հայտնել. դեռ պետք է սպասենք մինչեւ քննության արդյունքների հրապարակումը, որն ամեն ինչ իր տեղը կդնի: Բայց որքան որ կազմակերպված չէր իշխանությունն ու պետությունը, թվում էր, որ կազմակերպված էին ցուցարարները: Ասում եմ` թվում է, որովհետեւ այն, ինչ որ ես կարողացա տեսնել, նրանում պատրաստվածություն, համենայնդեպս, կար` ձողերի մակարդակով, բենզինի շշերի մակարդակով, երկաթե ոզնիների մակարդակով: Դրանք ցույց են տալիս, որ ընդդիմությունը ավելի կազմակերպված է եղել, քան իշխանությունները:

-Բայց 8 զոհ կա, որից 7-ը քաղաքացիական, 1-ը` ոստիկան:

-Ես դրա համար ցավում եմ: Բայց նաեւ բնական է, որ այդ տեսակ բախումների մեջ այդպես է լինում: Եթե վիրավորներին մենք նկատի ունենանք, հրազենից վիրավորվածների քանակը, այն թիվը, որ հայտարարվում է, բնականաբար, ես այդ թիվը նկատի ունեմ, շատ ավելի մեծ է զինվորների մեջ. բնականաբար, որովհետեւ զինվորներն ավելի պաշտպանված են, քան քաղաքացիները: Սա իմ մակերեսային դիտարկումն է:

-Այդ օրը ոստիկանությունը կրակե՞լ է, Ձեր կարծիքով, մարդկանց վրա:

-Հապա որտեղի՞ց են զոհերը:

-Դե, ասում են` չեն կրակել:

-Ես տեղյակ չեմ, բայց ինձ թվում է, որ պետք է կրակոց լինի, որ զոհ լինի:

-Պարոն Մարգարյան, կոալիցիայում արդեն պորտֆելների բաշխումը շատ մոտ է, կա հուշագիր, եւ հասկանալի է նաեւ, որ Դաշնակցությունը պաշտոններ պետք է ունենա կառավարությունում: Ո՞րն է, Ձեր, այսպես ասենք, այն ցանկությունների մակարդակը, պահանջների մակարդակը, որ դուք ունեք:

-Գիտեք, կա երկու իրողություն. մեկն այն էր, որ շուտափույթ ստորագրվի քաղաքական համաձայնագիր, որին մենք բավական ուշացումով միացանք, բայց միացանք: Կարծում եմ, որ այդ քաղաքական համաձայնագիրը, ինքնըստինքյան, ժեստ էր, այսինքն` մենք դրանով փորձեցինք աշխարհին ցույց տալ, որ մենք միասնական ենք, եւ այն, ինչ որ պատահեց մեր երկրում, թույլ չենք տա, որ դա առիթ հանդիսանա, որ երկիրը խեղճանա, տկարանա, փորձեն ազգային առումով կամ երկրի անկախության առումով մեզ որեւէ բան պարտադրել: Այս իմաստով, կարծում եմ, այդ միասնականությունը ցույց տալը անհրաժեշտ էր հանուն այս երկրի, այս ժողովրդի, Ղարաբաղի հարցի, ազգային պետականության, անկախության: Վերջին հաշվով, մեր անվտանգության առումով դա անհրաժեշտ էր:

Երկրորդ հարցը կառավարության կազմությունն է, որտեղ եւս առաջին մակարդակի խնդիրները ծրագրային հարցերն են, եւ երկրորդ տեղում են կադրային հարցերը: Ծրագրային հարցերում, կարծում եմ, նորընտիր նախագահի համար շատ կարեւոր է այն կառավարությունը, որ պիտի ձեւավորվի` վարչապետով ու կազմով: Այդ կառավարությունը պետք է կարողանա հուսալի լինել, հույս ներշնչել:

Այդ առումներով, նորընտիր նախագահը շատ անելիքներ ունի` կամք դրսեւորելու, առավելագույնս նրբանկատությամբ այդ կառավարությունը ձեւավորելու, որովհետեւ դա իր առաջին քայլն է լինելու, սկիզբը այն տարիների, որոնք մենք պետք է ապրենք նորընտիր նախագահի նախագահության շրջանում: Եվ որքան կառավարությունը բարեհույս անձանցից կազմված լինի, այնքան այդ կառավարությունը ժամանակ կունենա, ժամանակ կշահի իրեն արդարացնելու կամ չարդարացնելու: Ուրեմն` այս խնդիրը կա: Իսկ դրանից դուրս մենք, նախքան քաղաքական համաձայնագիր ստորագրելը, մի շարք հարցեր ենք արծարծել, պահանջներ ներկայացրել, խնդիրներ առաջարկել, որոնք թե’ քաղաքական են, թե’ սոցիալական:

Մենք սկզբունքային համաձայնություն կայացրել ենք այն խնդիրների շուրջ, որոնց մասին հրապարակավ հայտարարություն կատարել ենք: Դա կոնկրետացնելը, գործի վերածելը արդեն առաջիկայի հարց է: Կրկնեմ, որ այդ քաղաքական համաձայնության ժեստը երկրի համար անհրաժեշտություն էր, եւ մենք գնացինք այդ քայլին: Ապագան թե ինչպես կլինի` ինձ շատ չի մտահոգում, որովհետեւ եթե լավ լինի` մենք լավի հետ ենք, եթե պետք է, մեր կամքին հակառակ, վատը լինի, մենք միշտ էլ ունենք այն քաղաքական կամքը, մեր ճիշտ տեղը գտնելու այս քաղաքական իրավիճակի մեջ:

-Այսինքն` հնարավո՞ր է, որ ինչ-որ Ձեր քաղաքական պահանջներն են` չկատարվեն եւ դուրս գաք կոալիցիայից:

-Այո, անպայման այդպես է լինելու: Եթե այն ինչ որ պայմանավորվել ենք, չհաջողվի, չիրագործվի, մենք անպայման դուրս ենք գալու:

-Մյուս քաղաքական ուժերն էլ են դրե՞լ այդպիսի պահանջ:

-Բնականաբար, ամեն մեկը առանձին ինչ-որ բաներ դրել է:

-Չէ, հնարավորություն` որ դուրս գան:

-Ես չգիտեմ դրանց մասին, բայց եթե մեկը պայմանական է մասնակցում, դա է նշանակում:

-Այսինքն` դուք պայմանական ե՞ք մասնակցում:

-Այո, մենք ասել ենք, այս պայմաններով պատրաստ ենք մասնակցելու, եթե այս ծրագիրը փորձում եք իրականացնել, այդ ժամանակ մենք կմասնակցենք: Սա է պայմանական այդ հասկացողությունը, մեր ծրագիրն ենք ներկայացրել եւ նրանք ընդառաջել են մեր ծրագրին:

– Բայց, այնուամենայնիվ, կան կադրային հարցեր, որ այս օրերին շոշափվում են: Օրինակ` Դուք ձեր պորտֆելները պահպանելո՞ւ եք:

– Որ ասեմ, գուցե եւ չհավատաք, բայց այդ հարցով դեռ ոչ մի կոնկրետացում, պայմանավորվածություն չկա: Հավատացեք, որ դա այդպես է: Այն ինչ-որ այս ու այն կողմից, մամուլից լսում եք, դրանք բոլորը ենթադրություններ են: Մեր պահանջն ավելի շատ ծրագրային է: Կադրային առումով, որպեսզի կարողանանք ավելի դերակատար լինել, բնականաբար, ավելի ազդու տեղերում ենք ուզում ներկայություն լինել: Բայց ինչ որ առումով դա երկրորդական է: Առաջնահերթը ծրագրային խնդիրներն են:

– Ճի՞շտ է, որ արտգործնախարարի պաշտոնն եք Դուք պահանջում:

– Ոչ, այդպիսի պաշտոն չենք պահանջում:

– Իսկ Սփյուռքի նախարարի՞:

– Ոչ էլ դա ենք պահանջում: Սփյուռքի նախարարը չպետք է լինի կուսակցական:

– Իսկ ոստիկանապետի՞:

– Ոչ մի պարագա կոնկրետ չենք ուզել, բայց ասացի` բնական է, որ ցանկացած կուսակցություն ուզենա ներկայություն ազդու տեղերում:

– Ազդու միայն իրավապահ մարմիննե՞րն են:

– Ուժային նախարարություններն են, տնտեսական-ֆինանսականներն են, բայց նաեւ ասեմ, որ այն նախարարությունները, որ մենք ժամանակին ստանձնեցինք, ամենապրոբլեմատիկն էին` սոցիալական, առողջապահական, գյուղատնտեսական, գիտություն-կրթություն: Այն ժամանակ էլ այդ հարցը մնաց վերջին պահին, եւ վերջին պահին մենք ստանձնեցինք դրանք: Ես կատակով ասում էի, որ լավ զինվորին դնում են ամենավտանգված դիրքերում: Այդտեղ մենք փորձ ենք արել այդ գործի շարունակականությունը ապահովելու առումով, գուցե մեր ներկայությունն այնտեղ դեռ անհրաժեշտ է: Բայց բնական է, որ ցանկանում ենք ավելի ազդու տեղերում լինել:

– Հիշո՞ւմ եք, Դուք պաշտպանության նախարարի մասին խոսելիս ասում էիք, որ ունեք լավ կադրեր` ի դեմս Արթուր Աղաբեկյանի, դա դեռ ուժի մե՞ջ է:

– Մենք հիմա էլ ունենք լավ կադրեր ոչ միայն պաշտպանության նախարարության, այլեւ մյուս նախարարությունների համար: Կարծում եմ, որ կադրային իմաստով, մենք վատ քննություն չենք տվել: Մինչեւ հիմա որտեղ եղել ենք, պատվով ենք դուրս եկել:

– Բայց, այնուամենայնիվ, հիշո՞ւմ եք նախընտրական շրջանում ձեր թեկնածուի կարգախոսը` «Ոչ անցյալին, ոչ ներկային». հասկանալի է, որ անցյալը Լ.Տեր-Պետրոսյանն է, ներկան` Սերժ Սարգսյանը: Այնուամենայնիվ, դուք գնացիք համաձայնության, իսկ ամբողջ քննադատությո՞ւնը, որ դուք տվեցիք Սերժ Սարգսյանի վարած քաղաքականությանը:

– Եկեք ավելի ստույգ վերհիշենք մեր կարգախոսը` «Բացառենք նախկինի վերադարձը, փոխենք ներկան»: Սա է պաշտոնական լոզունգը, մենք մասամբ բացառել ենք անցյալի վերադարձը, եւ այսօր, եթե մասնակցում ենք, մասնակցում ենք, որպեսզի փոխենք ներկան:

-Իսկ կհասկանա՞ն:

-Գուցե այս պահին մենք դժվարություն ունենանք, բայց ժամանակի ընթացքում կհասկանան: Չէինք ուզենա, որ այդպես լիներ, կուզեինք, որ մենք իշխանություն լինեինք, կուզեինք ունենալ վստահության քվե, բայց եթե չենք ունեցել, ի՞նչ անենք, ձեռքներս ծալենք` մի կողմ կանգնե՞նք:

– Ընդդիմություն դառնայիք:

– Ընդդիմությունն էլ ձեւ է այս երկրի մեջ դերակատար լինելու համար: Ոչ միայն իշխանությունն է, որ կարող է դերակատար լինել, այլեւ ընդդիմությունը: Մենք հաշվարկեցինք մեր հնարավորություններն ու կարելիությունները, երկրի վիճակը եւ տեսանք, որ նախ` քաղաքական առումով, ազգային նկատառումով անհրաժեշտ էր, որ մենք մասնակցեինք կոալիցիային: Երկրորդ` բնականաբար, եթե մենք տեսնում ենք, որ կարողանում ենք փոխել ինչ-որ չափով, ինչո՞ւ մեզ խնայենք: Գուցե առաջին հայացքից ճիշտ կլիներ, որ մենք դառնայինք ընդդիմություն, մեր նկարագիրն էլ ընդդիմադիրի նկարագիր է, բայց կարծում եմ, որ այդ տեսակ դիրքորոշումը շատ ճոխություն կլիներ, եւ մենք գուցե թե փորձենք իշխանության մեջ դերակատար լինել: Եթե չհաջողենք, ընդդիմություն միշտ կարող ենք լինել:

– Քաղբանտարկյալներ տերմինն է օգտագործվում, կան մարդիկ, որ տարբեր հոդվածներով` իշխանությունը յուրացնելու, տապալելու, անօրինական հանրահավաքներ կազմակերպելու փորձեր են արել: Դուք կարծո՞ւմ եք, որ Հայաստանում կան քաղբանտարկյալներ:

– Մենք մեր տեսակետը բազում անգամներ փորձել ենք փոխանցել մեր հին ու նոր գործընկերներին` ասելով, որ պետք է զգուշանալ: Մենք կարծում ենք, որ 8 զոհերը եւ մի քանի տասնյակ վիրավորները այնքան քիչ չեն, որ ասենք` պետք չեն ձերբակալություններ, հետապնդումներ, բանտարկյալներ: Պետք է իսկապես զգուշանալ եւ քաղաքականն ու քրեականը չխառնել իրար, քրեականի քողի տակ քաղաքական հալածանքներ չծավալել: Կարեւոր է, որ նրանք, ովքեր քրեական հանցագործության մեջ են եւ քրեական գործ են կազմակերպել, նրանք պատասխանատվության կանչվեն, եւ զգուշանանք քաղաքական հաշվեհարդարներից: Սա մեր համոզմունքն է, մեր մոտեցումը, եւ բազում անգամներ այդ մասին հիշեցրել ենք:

Այսօր դեռ այն մակարդակում չենք, որ կարողանանք իսկապես ռեալ գնահատական տալ` նման փաստեր գոյություն ունե՞ն, թե՞ ոչ: Բայց մի բանում պետք է վստահ լինել` այս կազմակերպությունը քաղաքական հալածանքի զոհ է, եւ զոհ է եղել բավական երկար ժամանակ եւ ոչ միայն Հայաստանում: Դրա համար էլ մենք շատ զգայուն ենք այդ հարցի նկատմամբ եւ ամեն տեղ մեր խոսքը լսելի ենք դարձնում ու փորձում ենք այդ ուղղությամբ ստեղծել վիճակ: Այդ հարցում մենք անկեղծ ենք` քրեականն ու քաղաքականն իրարից զատորոշելու եւ քաղաքական հալածանքներ չծավալելու:

-Իսկ հիմա տեսնո՞ւմ եք նման իրավիճակ:

– Ունենք մտավախություններ, ունենք կասկածներ, բայց վերջնական համոզումներ չունենք, ապա թե ոչ` ավելի ամուր կեցվածքներ կընդունեինք, թեպետ զգուշացնելու, հարցը հետապնդելու առումով շահախնդիր ենք:

– Կա 110 բանտարկյալ, որոնց մեջ երեսունը այն լիդերներն են, որոնք կազմակերպիչներ են եղել: Եթե դատապարտվեն, ի՞նչ եք կարծում` քաղաքական կհամարվե՞ն:

-Գիտեք, ցավալին այն է, որ մեր երկրում մարդիկ հաճախ քրեական հանցանք են գործում, սակայն նրանք պատասխանատվության չեն կանչվում. քաղաքական դրդապատճառներով: Իսկ քաղաքական պատասխանատվության են կանչվում, երբ քաղաքական պայմանները դրա համար դառնում են նպաստավոր: Ուրեմն չի կարելի ասել` տվյալ անձինք քրեական հանցագործներ չէին, նրանք ուղղակի քրեական հանցագործ էին, որոնք ժամանակին չէին ձերբակալվում: Խոսքս կոնկրետացնեմ. տնտեսական գործունեությամբ զբաղվող շատ ու շատ մարդիկ, ինչ-որ իմաստով, ենթադրվում է, որ ,քրեական հանցանքներե ունեն կատարած: Սակայն նրանք չեն ձերբակալվում մինչեւ այն պահը, երբ չի զգացվում նրանց հետապնդելու անհրաժեշտությունը:

Ինձ համար դատելը իսկապես դժվար է այս պահին, չենք էլ շտապում: Այն, ինչ պատահեց, ցավալի իրադարձություն էր, եւ դրա համար կարելի է նաեւ մի քսան օր բանտ նստել, մինչեւ որ հարցերը հստականան, եւ հույս ունեմ, որ սխալ դատավճիռ չի կայացվի:

-Ասում են` Սերժ Սարգսյանը միանձնյա է որոշում պաշտոնների հարցը, դա ճի՞շտ է:

-Չեմ կարծում: Եթե կոալիցիա է, դա ինքնաբերաբար բացառվում է. պետք է լինի խորհրդակցության հետեւանք, քննարկման հետեւանք: Տեսականորեն բացառում եմ: Իսկ ինչ էլ որ անձնական փորձով եմ տեսել, դրա մասին չի վկայում:

-Մի հարց եւս: Նոր պաշտոնազրկման մասին. Մանվել Գրիգորյանին հեռացրել են պաշտոնից: Դուք սա ճի՞շտ քաղաքականություն եք համարում. նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն այսօր հրամանագիր ստորագրեց:

-Եկեք այս հարցին չպատասխանեմ, որովհետեւ այդ հարցին չի կարելի պատասխանել առանց երկար նախաբանի: Երկար նախաբան, որովհետեւ 18 տարի մենք ունեցել ենք Ղարաբաղի պայքար, Ղարաբաղյան պայքարի մասնակիցներ, մեծ ու փոքր կորուստներ, եւ այդ ամենի նկատմամբ մեր պետական վերաբերմունքը միշտ չէ, որ ճիշտ է եղել: Կա’մ շփացրել ենք մարդկանց, կա’մ արժեզրկել ենք, կա’մ անտեսել ենք, չենք կարեւորել, կա’մ այդ մարդկանց մղել ենք տնտեսական դաշտ, քաղաքական դաշտ, փորձել ենք զինվորից դարձնել քաղաքական գործիչ, եւ դրա հետեւանքն է, որ ինչ-որ առումով այսօր կրում ենք: Կոնկրետ այս պարագայում ես դեռ չեմ շտապում կարծիք հայտնել:

Տպել Տպել