ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանի հարցազրույցը «Առավոտ»-ին

-Դուք, թերեւս, կուսակցական միակ առաջնորդն էք, որ չէք զբաղեցնում համամասնական ցուցակի առաջին հորիզոնականը: Ինչո՞ւ այս բոլոր տարիներին չդարձաք Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացի եւ ինչո՞ւ չփորձեցիք մտնել խորհրդարան:

-Ես Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացի եմ 1998 Օգոստոսից: Հինգ տարին դեռ չի լրացել, թէպէտ վերջերս տեղեկացայ, որ կարող էի դատական կարգով հարցը լուծել, ժամանակին 1998ից տարիներ առաջ, քաղաքացիութիւն ստանալու դիմում էի ներկայացրել ներքին գործերի նախարարի միջոցով: Ինքս ճիգ չթափեցի կարգաւորելու իմ գործը: Բայց դա կարեւոր չէ: Գուցէ հինգ տարուան քաղաքացիութիւն ունենալով էլ ցուցակի մէջ չլինէի: Ես չեմ հաւատում, թէ երկրի, ազգի ճակատագրով զբաղուելու համար անպայման անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամաւոր լինել: Ես ինձ համարում եմ ազգային գործիչ, ոչ թէ քաղաքական: Եւ ընդհանրապէս բաւականին ծանրաբեռնուած եմ ու չէի կարողանայ լիարժէք խորհրդարանական լինել:

Պարտականութեան բերումով՝ իբրեւ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցիչ, չէի կարող շատ ժամանակ նուիրել խորհրդարանին: Մարդիկ կան, որ կեանքի – մահու խնդիր են դարձրել Ազգային Ժողով մտնելը: Կարծում եմ՝ ոչ մի դաշնակցականի համար կեանքի խնդիր չէ Ազգային Ժողովի անդամ լինել – չլինելը, ուղղակի դա ասպարէզ է, որտեղ, եթէ ուզում ես այս երկրի ճակատագրով զբաղուել, պիտի ներկայ լինես, պիտի աշխատես:

-Ձեր կուսակցութիւնը որքա՞ն տեղ է ակնկալում ապագայ խորհրդարանում, եւ ի՞նչպէս էք գնահատում Դաշնակցութեան հնարաւորութիւնները:

-Մեծ տեղ ենք ակնկալում. հաւատում ենք, որ ճիշդ ենք աշխատել, հաւատում ենք, որ մենք իսկապէս քաղաքական ուժ ենք, հաւատում ենք, որ այս երկրի ապագայի համար վերջապէս անհրաժեշտ է, որ իշխանութիւնները ղեկավարուեն, ձեւաւորուեն քաղաքական ուժերով, հաւատում ենք, որ մենք մեր յայտարարածի, մեր ասածի տէրն ենք եղել: Այս ամէնը հիմք է տալիս մեծ տեղ ակնկալելու խորհրդարանում: Մեծը համեմատական է, ինչքան էլ մեծ տեղ գրաւենք Ազգային Ժողովում, դա համապատասխան չի լինի Դաշնակցութեան իրական կշռին, այն շատ աւելի մեծ է, քան թոյլ է տալիս այսօրուան Հայաստանի քաղաքական իրավիճակը:

-Իրօք, Դաշնակցութիւնը Ռոպէրթ Քոչարեանի յենարա՞նն է, եւ ի՞նչպէս էք գնահատում ներկայ քաղաքական իրավիճակը:

-Ամէն անգամ, երբ ինձ այդ հարցը տալիս են, չեմ կողմնորոշւում ինչպէս պատասխանել, որովհետեւ յենարան կարող ես համարուել, երբ յենւում են քեզ վրայ, իսկ եթէ չեն յենւում, դու որքան էլ քեզ յենարան համարես, չի ստացուի: Մենք այնքանով ենք յենարան, որքան յենւում է նախագահը մեզ վրայ:
Բայց այսօրուան մեր բուն խնդիրն այն է, որ մենք Ռ. Քոչարեանի հետ ձգտում ենք երկրում փոփոխութիւններ իրականացնել՝ դրական փոփոխութիւններ, ընկերային բեւեռացումը մեղմելուն, աղքատութիւնը յաղթահարելուն ուղղուած փոփոխութիւններ, ընկերային արդարութեան հիմքեր ստեղծող փոփոխութիւններ: Մենք ուզում ենք երկրում աւելի առողջ, հանդուրժողական, հաւասարակշռուած վիճակ ստեղծել:
Բայց ես նաեւ հասկանում եմ, որ դա հնարաւոր է իրականացնել, եթէ քաղաքական ուժերը կարողանում են իրենց ազդեցութեան, դերակատարութեան չափաբաժինն իշխանութեան մակարդակում մեծացնել: Պէտք է ընդունենք, որ իշխանութեան մէջ այսօր դերակատար ուժերը միշտ չէ, որ քաղաքական ուժեր են: Քաղաքական ուժերը (անկախ նրանից՝ դիմութիւն են, թէ ընդդիմութիւն) ունեն մէկ գլխաւոր հարց՝ իրենց քաղաքական դերակատարութիւնը մեծացնելը:
Դժբախտաբար, թէ՛ իշխանութեան, թէ՛ ընդդիմութեան մակարդակում միշտ չէ, որ քաղաքական ուժերն են դերակատար եւ միշտ չէ, որ քաղաքական ուժերն ինքնուրոյնաբար են ղեկավարւում:

-Ըստ ձեզ, ո՞ր ուժերն են դերակատարն այսօր:

-Անուններ չտանք, բայց, կարծում եմ, ով մի քիչ ճանաչողութիւն ունի, իր մտքում կարող է այդ անունները շարել: Որքան ապաքաղաքական, ապագաղափարական, քլանային տարրերը իշխանութիւնից եւ քաղաքական ուժերի դերակատարութիւնից հեռանան, այնքան մեր հասարակութիւնն աւելի կ՚առողջանայ: Քաղաքական ուժի ներկայացուցիչը նախ տրամաբանօրէն պէտք է հաշուետու լինի իր կազմակերպութեանը, իր կուսակցութեանը: Քլանային տարրերի պարագայում այս հարցը խնդրոյ առարկայ չէ, նրանք շատ աւելի վերադասին դուր գալու եւ իրենց իշխանական կեանքը երկարացնելու մտահոգութիւն ունեն: Այս առումով ես հաւատում եմ, որ բոլոր քաղաքական ուժերը տրամաբանօրէն պէտք է իրար հետ համագործակցեն:

-Սակայն ի՞նչ էք սպասում ապաքաղաքական ուժերից, երբ երկրի նախագահը եւս չունի իր կազմակերպութիւնը, իր կուսակցութիւնը, այն քաղաքական ուժը, որի առաջ պէտք է հաշուետու լինի, նա եւս որեւէ քաղաքական ուժ չի ներկայացնում:

-Մեր երկրի վերջին 70 – 80 տարուան պատմութեան, մեր հասարակութեան կառուցուածքի արդիւնքն է սա: Եթէ քաղաքական կուսակցութիւններն այսօր կայացած չեն, չի կարելի մեղքը որեւէ բանի վերագրել, որովհետեւ քաղաքական ուժը կայանում է նաեւ ժամանակի մէջ, աշխատանքի ընթացքում: Սա մի իրողութիւն է, որի հետ պէտք է հաշուի նստել: Հաշուի է առնում նաեւ նախագահը. նախագահը պարտաւորուեց հաշուի առնել անցած տարիներին:
Տարբեր էր իրավիճակը մինչեւ Հոկտեմբերի 27ը, Հոկտեմբեր 27ից յետոյ այլ իրավիճակ էր: Նախագահը պարտաւորուեց այդ իրականութեան հետ հաշուի նստել: Այլ բան չէր կարող անել: Միայն իրատես քաղաքական գործիչը կարող է այդպէս վարուել: Ես չեմ մեղադրում կամ արդարացնում ոեւէ մէկին, սա ցաւալի երեւոյթ է բոլորիս համար: Հարցն այն է, որ քաղաքական ուժերը պէտք է կարողանան իրենց դերակատարութիւնը եւ ազդեցութիւնը այնքան մեծացնել, պահելով իրենց ինքնաղեկավարումը, որ կարողանան նախագահին նախ տրամադրել այդ հնարաւորութիւնը: Այդ դէպքում միայն նախագահը եթէ ուզենայ, կը կարողանայ յենուել: Քիչ առաջ կատակով ասացի, որ մենք այնքանով ենք յենարան, որքանով նախագահը յենւում է մեզ վրայ, բայց դրա մէջ մէկ այլ իրողութիւն եւս կայ: Մենք 10 հոգի էինք Ազգային Ժողովում, եթէ նախագահը ամբողջութեամբ յենուէր մեզ վրայ, կարո՞ղ էր երկիրը ղեկավարելի պահել:

-Ձեր կարծիքով, նախագահական ընտրութիւններն ի՞նչպէս են անցել:

-Նախագահական ընտրութիւններն անցել են երկկողմանի խախտումներով: Բայց պէտք է մի բան էլ ասեմ՝ խախտումներն այսօր օգտակար են եղել բոլորին, բացի մեզանից, խախտումները վնասել են Դաշնակցութեանը: Ես հաւատացած եմ՝ նախագահն ընտրուած է աչքառու առաւելութեամբ: Ի՞նչ տոկոսների են եղել խախտումները՝ ես չգիտեմ: Բայց գիտեմ, որ դրանք վերջնական արդիւնքի վրայ չէին կարող ազդել: Այս ամբողջը հնարաւորութիւն տուեց ընդդիմութեանը՝ մի ալիքի վրայ ելած գալ Ազգային Ժողով, ինչը ուրիշ պարագայում հնարաւոր չէր լինի: Իշխանութեան մակարդակում եւս այս ոչ առողջ մթնոլորտը թոյլ է տալիս ապաքաղաքական ուժերի գոյութեան ու դերակատարութեան մեծացում:

-Ձեր կուսակցութեան համամասնական ցուցակում եւս կան ապաքաղաքական տարրեր: Ընդհանրապէս ի՞նչպէս է կազմուել Հ. Յ. Դ. համամասնական ցուցակը: Ձեր կուսակցութեան հետ սերտօրէն առնչուող Հրանդ Վարդանեանը մի ժողովի ժամանակ կտրուկ ատայայտութիւններ է արել որոշ հանրապետական նախարարների հասցէին: Սա դուք նորմա՞լ էք համարում:

-Մեր ցուցակում կան քաղաքական մարդիկ, իրաւաբաններ, տնտեսագէտներ, մենք մեր ժողովրդի առողջ ներկայացուցիչներից ենք փորձել կազմել մեր ցուցակը: Այո, Հրանդ Վարդանեանի «Հայ աշխատաւոր» Հանրապետական Կուսակցութեան հետ եւս կայ ընդհանուր համագործակցութիւն: Ես կարծում եմ, դրանից շահելու է թէ՛ մեր ցանկը, թէ՛ մեր խորհրդարանական աշխատանքը: Հաւատում եմ, որ ում հետ մենք սկսել ենք, ամենաառողջներից է. Հր. Վարդանեանն ամենամեծ հարկատուն է, ունի գործնական աշխատանքի փորձ: Վերջապէս, ինքնաքննադատաբար ասեմ, վերջին 13 տարուան ընթացքում իբրեւ կուսակցութիւն մենք մի քիչ հեռու ենք մնացել տնտեսական կեանքից: Այս կերպ փորձում ենք այդ բացը լրացնել:

-Դուք կիսո՞ւմ էք պրն. Վարդանեանի կարծիքը որոշ առանցքային նախարարների մասին:

-Այդ հարցի հետ կապուած կ՚ասեմ հետեւեալը. յիշեալ հանդիպումը եղել է ներկազմակերպական, մենք մեր մէջ խօսել ենք: Վիրաւորանք չի եղել, եղել է քաղաքական գնահատական: Մենք մեր մէջ միշտ էլ խօսում ենք անկեղծ, բայց ժողովրդի առջեւ պատասխանատու ենք մեր ամբողջական խօսքի համար: Ներքին քննարկումների ժամանակ, բնականաբար, որեւէ սահմանափակում նկատի չենք ունենում:

-Ի՞նչ յարաբերութիւններ ունէք Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութեան հետ, արդեօք կարելի՞ է այսօր փաստել, որ իշխանական թեւերի առճակատում գոյութիւն ունի, քանի որ պաշտպանութեան նախարարը Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութեան հետ է, Հ.Յ.Դ.ն՝ Ռ. Քոչարեանի:

-Որ մենք միասին չեն գնում ընտրապայքարի, դա պարզ է, բայց դրանից հետեւութիւններ անել, թէ պառակտուած ենք, սխալ է: Ե՞րբ էինք միացած, որ հիմա էլ պառակտուած ենք: Մենք այդ տեսակ միացում, այդ տեսակ դաշինք, այդ տեսակ նոյնացում երբեւէ չենք ունեցել: Մենք միշտ եղել ենք Դաշնակցութիւն, իրենք միշտ եղել են Հանրապետական: Մենք ունեցել ենք մեր գաղափարախօսութիւնը, մեր մօտեցումները, իրենք՝ իրենցը: Տեղ-տեղ դա համընկել է, համագործակցել ենք, տեղ-տեղ չի համընկել՝ քննադատել ենք: Այսօր էլ ընտրութիւններին գնում ենք մրցակցութեամբ: Բայց որ իրենք իրենց ճամբով են գնում, մենք՝ մեր, դա պարզ է եւ չի նշանակում, թէ մենք իրենց չենք սիրում, իրենք մեզ չեն սիրում: Կարծես՝ սէրը քաղաքական կատեգորիա չէ:

-Բայց Սերժ Սարգսեանը, կարծես, իրօք չի սիրում ձեր կուսակցութիւնը:

-Դա ձեր գնահատականն է եւ իր գործը: Մենք ոչ մի ճիգ չենք թափում, որ մէկը մեզի սիրի: Ընդհանրապէս քաղաքական պայքարի մէջ ես բարոյական նորմերի, էթիկայի կողմնակից եմ: Եւ ոչ մի ճիգ չեմ թափում, որ մէկին դուր գամ:
-Դուք ասացիք՝ ե՞րբ ենք միասին եղել, յիշեցնեմ՝ նախագահական ընտրութիւնների ժամանակ Հ. Յ. Դ.ն եւ Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութիւնը նոյն թեկնածուին էին պաշտպանում:

-Այո՛, մենք պաշտպանում էինք նոյն նախագահին եւ այդ նպատակի շուրջ միասին էինք: Հաւանաբար, երկրի կայունութիւնը պաշտպանելու հարցում էլ մենք միասին ենք, երկրի պաշտպանութեան հարցում էլ կարող ենք լինել միասին՝ բոլորի հետ, նաեւ՝ ընդդիմութեան: Այսինքն, ես չեմ բացառում, որ ունեցել ենք որոշ համագործակցութիւն եւ, հաւանաբար, կ՚ունենանք նաեւ հետագայում:

-Հնարաւո՞ր է, որ Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութիւնը եւ Հ.Յ.Դ.ն խորհրդարանում տեղաւորուեն մէկ խմբակցութեան մէջ, գուցէ աւելացնեն նաեւ «Օրինաց Երկիր»ին, չգիտեմ ձեր ճաշակը, նկատի ունեմ՝ կը ձեւաւորուի՞ նախագահին սատարող մեծամասնութիւն: Այլ խօսքով, գիտեմ՝ չէք սիրում «Օրինաց Երկիր»ին, իսկ Հանրապետականի՞ն:

-Որքան «Օրինաց Երկիր»-ն իմ ճաշակով չէ, այդքան էլ Հանրապետականը կամ որեւէ այլ կուսակցութիւն: Բայց ասեմ նաեւ՝ մենք չենք բացառում համագործակցութիւնը խորհրդարանում: Մէկ խմբակցութիւն դառնալն օրէնսդրութեամբ էլ հնարաւոր չէ, չեմ էլ կարող պատկերացնել: Մենք ունենք յստակ ընկերային մօտեցում հարցերին, ունենք մեր մօտեցումը քատրային, համակարգային, տնտեսական քաղաքականութեան վերաբերեալ, իրենք՝ իրենցը: Դա դժուար եմ պատկերացնում, պէտք է շատ ահաւոր բան լինի, որ յանուն այդ ինչ որ բանը փրկելուն նոյնացումը լինի, բայց կարող է լինել լայն համագործակցութիւն:

-Կարո՞ղ ենք ենթադրել՝ քանի որ խորհրդարան մտնող հնարաւոր ուժերից մի քանիսի հետ (նկատի ունեմ ընդդիմադիր) դուք մօտ ընկերային գաղափարախօսութիւն եւ մօտեցումներ ունէք, կարող էք նրանց հետ համագործակցել:

-Ես ասացի՝ ոչ մի բան չեմ բացառում, ամէն ինչ հաւանական է, յամենայնդէպս, ես թշնամի չեմ տեսնում ոչ մէկին՝ եթէ մարդիկ նպատակ չեն դնում յանուն այս երկրի ապակայունացման նախագահ փոխել, այս անել, այն անել, ապա կարելի է համագործակցել, ինչո՞ւ ոչ: Այսինքն թշնամական մօտեցում չկայ, եթէ մարդիկ մեր մէջ թշնամի չեն փնտռում եւ թշնամու պէս չեն աշխատում մեր երկրում:

-Դուք դեռ թշնամական վերաբերմունք ունէ՞ք ՀՀՇի նկատմամբ:

-Որ չենք բաժանում ՀՀՇի գաղափարախօսութիւնը եւ նրանց գործունէութեան շատ հարցեր մեզ համար անընդունելի են, դա փաստ է: Բայց ՀՀՇն եւս մեր ժողովրդի մի մասն է, նոյնիսկ չնչին մասը, բայց մաս է, եւ մենք չենք կարող մեր ժողովրդի նոյնիսկ չնչին մասին մեր թշնամին համարել:

-Եթէ որոշակի թուով ձայներ հաւաքէք խորհրդարանում եւ հնարաւորութիւն ունենաք պատասխանատու պաշտօններ ստանձնել, որո՞նք կը նախընտրէք:

-Բնականաբար, ամէն կուսակցութիւն կ՚ուզենայ կարեւորները, որ իսկապէս դերակատար դառնայ, կարողանայ ներկայութիւն լինել Անվտանգութեան խորհրդում եւ այս երկրի ռազմավարական հարցերի, հեռանկարի ծրագրաւորման մէջ մասնակից լինի: Յամենայնդէպս, այս անգամ ուրիշի ծրագիր գործադրել չենք ուզում:

-Չէ՞ք գտնում, որ Ղարաբաղի հարցը չի կարգաւորւում:

-Երբ ասում են՝ Ղարաբաղի հարցում քիչ բան է արուել, ես չեմ ընդունում: Չեմ ընդունում ոչ թէ, որ Ղարաբաղն այսօր փաստացի Հայաստանի մաս է, եւ այլեւս խնդիր չունենք: Ես կարծում եմ՝ մի քանի բան յաջողուեց: Մենք խաղաղութիւն ապրեցինք, բայց ոչ մի բան չզիջեցինք, եւ այս բանակցութիւնների հետեւանքով Ազրպէյճանն ուղղակի կամ անուղղակի, բայց արդէն ի տես ամբողջ աշխարհի, ընդունեց, որ Ղարաբաղը Հայաստանի մաս է: Եւ սա յաջողութիւն էր: Մենք շահեցինք, բայց ամբողջական չօգտագործեցինք 4 – 5 տարին: Ձեռքբերումը քիչ չէ: Նաեւ ցոյց տուեցինք աշխարհին, որ մենք տրամադիր ենք այդ հարցի բանակցային լուծմանը: Գուցէ մէկ այլ պարագայում միայն ժամանակ շահելը յաջողութիւն համարուէր: Այսքանից յետոյ ի՞նչպէս կարելի է ասել՝ ոչ մի դրական բան չեղաւ: Եղաւ, ի հարկէ, վերջնական յաղթանակ չեղաւ ուղղակի:

-Ես երկու բացասական բան ասեմ՝ Ղարաբաղը դուրս մղուեց բանակցային գործընթացից եւ Արցախն այսօր դատարկւում է:

-Չեմ կարծում, որ Ղարաբաղն աւելի շատ է դատարկւում եւ աւելի արագ, քան Հայաստանը: Կարծում եմ՝ դա համահայաստանեան խնդիր է, եւ չի կարելի վերագրել Ղարաբաղին, թէպէտ ստոյգ տուեալների մասին ես չգիտեմ: Իսկ Ղարաբաղի դուրս մնալը լաւ չէ, եւ դրա հետ չպիտի հաշտուենք: Բայց միւսի մէջ մի վատ ենթաթեքսթ կայ՝ երբ ասում ենք Ղարաբաղի հարցի լուծումը ղարաբաղցիների հարցն է, մենք արար աշխարհին ասում ենք՝ ճնշէք Ղարաբաղը եւ հարցը կը լուծէք:

-Չէ, չենք ասում՝ ղարաբաղցիների հարցն է, ասում ենք՝ Ղարաբաղը եւս կողմ պէտք է լինի:

-Ղարաբաղն ամբողջ հայութեան հարցն է: Մենք ի սկզբանէ դէմ ենք, որ Ղարաբաղի փրկութեան հարցը ղարաբաղցիների գործն է, դէմ էինք եւ մինչեւ այսօր էլ դէմ ենք: Բայց որ Ղարաբաղը իբրեւ անկախ, ինքնուրոյն ուժ պէտք է ներկայ լինի բանակցութիւններին, մենք կողմնակից ենք: Այս հարցը պէտք է բարձրացնենք, բայց՝ ժամանակին: