Միւնիխի մէջ գումարուած Անվտանգութեան համաժողովին նախագահ Սարգսեանի ելոյթին մէջ յատուկ բաժին վերապահուած էր Երեւան-Անգարա յարաբերութիւններուն եւ արձանագրութիւններուն սպասուած ճակատագիրին:

«Սառը պատերազմի տարիներին Հայաստանը երկու հակադիր բեւեռներից մէկի սահմանին էր: Պերլինի պատի անկումից շուրջ երեսուն տարի անց Թուրքիան շարունակում է փակ պահել Հայաստանի հետ սահմանը: Ժամանակն այստեղ կարծես կանգ է առել:

Կարող եմ վստահութեամբ ասել, որ Հայաստանն ամէն ինչ արել է այս իրավիճակը յաղթահարելու համար: Իմ նախաձեռնութեամբ սկիզբ առած Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ յարաբերութիւնները կանոնակարգելու գործընթացը կարող էր նոր հնարաւորութիւններ ստեղծել ինչպէս մեր երկու երկրների, այնպէս էլ ողջ տարածաշրջանի համար: Այնուամենայնիւ, 2009 թուականին Հայաստանի ու Թուրքիայի միջեւ կնքուած արձանագրութիւններն այդպէս էլ մնացին թղթի վրայ: Թուրքիան ո՛չ միայն չվաւերացրեց դրանք, այլեւ առաջադրեց արձանագրութիւնների հետ որեւէ կապ չունեցող նախապայմաններ: Դա ոչ այլ ինչ էր, քան պատմական հնարաւորութեան տապալում:

Արդեօ՞ք Ազրպէյճանն է խոչընդոտում Թուրքիային Հայաստանի հետ յարաբերութիւններ հաստատելու հարցում, ինչպէս մեզ շատերը փորձում են համոզել: Ո՛չ, հիմնական խոչընդոտը Թուրքիայի առաջնորդների քաղաքական կամքի բացակայութիւնն է: Կարծում եմ` պատկերացնում էք, որ հայկական սփիւռքի շատ ու շատ ներկայացուցիչներ այնքան էլ երջանիկ չէին մեր այդ որոշմամբ: Դա բնական էր, քանի որ նրանք ցեղասպանութիւն վերապրածների եւ հայրենազրկման ենթարկուածների ժառանգներն են: Ես շրջագայեցի ողջ աշխարհով, հանդիպեցի սփիւռքի մեր քոյրերի եւ եղբայրների հետ` համայնք առ համայնք, քննարկեցի նրանց հետ չափազանց զգայուն այս խնդիրը:

Արդեօ՞ք Թուրքիայի ղեկավարները դրսեւորեցին նման քաղաքական կամք, արդեօ՞ք նրանք որեւէ կերպ տէր կանգնեցին իրենց իսկ ստորագրած փաստաթղթերին:

Մենք չենք կարող առյաւետ սպասել Թուրքիայի պատասխան քայլերին:

Արձանագրութիւնները բանակցուել էին` ելնելով եղած պայմաններից: Եթէ Թուրքիան ցանկանում է սպասել այլ պայմանների, ապա վաւերացնել արձանագրութիւնները, նա չարաչար սխալւում է: Նոր պայմաններում պէտք է բանակցուի նոր փաստաթուղթ: Հայաստանը նախապայմանների լեզուով չի խօսում, բայց չի էլ ընդունի որեւէ մէկի կողմից նախապայմանների առաջադրումը»:

Փաստօրէն, նախագահ Սարգսեան նախաբանը կատարեց արձանագրութիւնները առ ոչինչ յայտարարելու կամ զանոնք անվաւեր յայտարարելու: Եւ այստեղ կայ, տարբեր միջավայրերու մէջ, տարբեր առիթներով այս մասին կատարուած իրերայաջորդ յայտարարութիւններուն առումով` խորհրդարանի օրակարգէն հանելէն, ընդհանրապէս խորհրդարանէն ետ կանչելէն, արձանագրութիւնները «գրողի ծոց»-ը ուղարկելէն, գարնան առ ոչինչ յայտարարելու հրապարակային յայտարարութենէն մինչեւ չեղարկելու մասին կատարուած այս նախաբանային ելոյթը:

Միւնիխի ելոյթը միջազգային հանրութեան լեզուով խօսելու քաղաքական արուեստի երանգները կը բովանդակէ իր մէջ: Բնականոն յարաբերութիւններու արգելակման, ամբողջական պատասխանատուութինը Թուրքիոյ վերագրելու Եւրոպայի քաղաքական արժէքներն ու քաղաքական լեզուն լիովին օգտագործուած են այստեղ:

Այս բաժինին մուտքը արդէն եւրոպական քաղաքական գործընթացներուն հետ հարազատութիւն կ՛ընդգծէ, երբ Պերլինի պատի քանդումի, սահմաններու ջնջումի համաեւրոպական կամքին կը հակադրուի Անգարայի կողմէ Հայաստանի Հանրապետութեան շրջափակումը կամ սահմանի փակումը:

Աւելի՛ն. յարաբերութիւններու բնականոնացման նախաձեռնութիւնը առած է Երեւանը, որ ամէն ինչ փորձած է այդ ուղղութեամբ տեղաշարժ ապահովելու համար, սակայն Անգարան մերժած է զանոնք վաւերացնել` նախապայմաններ առաջ քշելով:

Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններու վերաբերող բաժինին մուտքը, ինչպէս կը նկատուի, յարաբերութիւններու բնականոնացման արգելակումը յաչս եւրոպական ընտանիքին Թուրքիոյ վերագրելն է` փակ սահման, շրջափակում, արձանագրութիւնները չվաւերացնել եւ նախապայմաններու լեզուով խօսիլ:

Պաշտօնական Երեւանի եւ Դաշնակցութեան մօտեցումներուն միջեւ կայ չեղարկման շարժառիթային հիմնական տարբերութիւն: Արձանագրութիւններուն մէջ Թուրքիոյ առաջ քշած նախապայմանային դրոյթներուն իրաւական տեսք տալու ականուած բաժինները նախագահին համոզումով կապ չունին արձանագրութիւններուն հետ: Բայց քաղաքական ներկայ պահը կը մղէ կեդրոնանալու իրաւականօրէն ստորագրութիւնները չեղարկելու արարքին կարեւորութեան վրայ: Բայց մանաւանդ` մշակուելիք նոր փաստաթուղթը նախապայմանային իրաւադրոյթներէ վնասազերծելու:

aztagdaily.com