Պատմութիւն

Մեծանուն հայը – Մուշեղ Իշխան (1913 – 1990թթ)

Մուշեղ Իշխան ծնած է 1913ին, Սիվրի Հիսար, անշուք գիւղաքաղաք մը՝ Անգարայի նահանգին մէջ։ Թուրք դահիճին եաթաղանը խլած է կեանքը նաեւ նորածին մանուկին ծնողքին, անոր վիճակելով Ցեղասպանութենէն վերապրողներու կեանքի դաժան պայմանները։ Մանկութեան առաջին 4-5 տարիները անցուցած է աքսորի սարսափներուն մէջ, նոր աչք բացող երեխայի անգիտակցութեամբ։ Դամասկոսի մէջ ան յաճախած է կաթողիկէ, աւետարանական եւ առաքելական վարժարաններ։ Ի…

Մի թիւրիմացութեան առիթով

ԴԱԼԻ ՂԱԶԱՐ, ԴԱԼԻ ՂԱԶՕ ԵՒ ՄԻՇԱ ԱՐԶՈՒՄԱՆԵԱՆ ՀՅԴ հերոսական պատմութեան մէջ երեք փայլուն անուններ, որոնց վերաբերեալ յաճախ թիւրիմացութիւններ են ծագել ընթերցողների մոտ, քանի որ ինչ-ինչ պատճառներով մէկի գործը վերագրուել է միւսին և զանազան, նոյնիսկ խիստ վաւերականութիւն ունեցող հրատարակութեանց մէջ պահպանուել է այդ անճշտութիւնը: Դալի Ղազարի իսկական անուն ազգանունն է Միքայէլ Բադալքէխեան կամ Բադալքեոխեան: Դալի Ղազօն՝…

Վարդան Շահպազ (Մինաս Տօնիկեան, 1872-1959). ­Հա­ւատ­քի ու ­Հա­ւա­տար­մու­թեան ­Ֆե­տա­յին

Հայ ժո­ղո­վուր­դի ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան շարժ­ման ան­կեղծ զի­նո­ւոր­նե­րու եւ Դաշ­նակ­ցու­թեան անձ­նո­ւէր ֆե­տա­յի­նե­րու փա­ղան­գին մէջ իր ու­րոյն տե­ղը ու­նի ­Վար­դան Շահ­պազ, ո­րուն մա­հուան տա­րե­լի­ցը կ’ո­գե­կո­չենք ­Յու­նիս 8ին։ 1959ի ­Յու­նիս 8ին, ­Լի­բա­նա­նի մայ­րա­քա­ղաք Պէյ­րու­թի Հ.Յ.Դ. ­Ժո­ղովր­դա­յին ­Տան «­Հայ­րիկ»ի իր սե­նեա­կին մէջ, տե­սո­ղու­թիւ­նը կորսն­ցու­ցած՝ մեր աշ­խար­հէն առ­յա­ւէտ բաժ­նո­ւե­ցաւ 87ա­մեայ հայ յե­ղա­փո­խա­կանն ու դաշ­նակ­ցա­կան ֆե­տա­յին, որ ­Վար­դան Շահ­պազ ա­նու­նով անջն­ջե­լի իր…

Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում

Արարատ Հակոբյան Հայաստանի Հանրապետությունը Հայկական հարցը Փարիզի խաղաղության կոնֆերանսում Ինչպես հայտնի է, 1918 թ. հոկտեմբերի 30-ին ստորագրված Մուդրոսի զինադադարով Թուրքիան անձնատուր եղավ (կապիտուլացվեց) և պարտավորվեց իր զորքերը դուրս բերել նաև Անդրկովկասից: Իմանալով, որ հաշտություն կնքելու նպատակով 1919 թ. հունվարին Փարիզում բացվելու է խաղաղության վեհաժողով, որոշվեց Հայաստանից պատվիրակություն ուղարկել Եվրոպա` ներկայացնելու համար հայկական պահանջները: Հայաստանը համարվում…

4 Յունիս 1918. Բաթումի նուաստացուցիչ Պայմանագրի դառն ու դաժան դասերը

1918 ի այս օ­րը՝ ­Յու­նիս 4ը կը խորհրդան­շէ հա­յոց նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան սեւ թո­ւա­կան­նե­րէն մէ­կը։ Հա­յաս­տա­նի վեր­ջին բե­կո­րին վրայ ­Մարտ 1918ին յար­ձա­կած թրքա­կան բա­նա­կին դէմ, Մա­յիս 22էն 30 հե­րո­սա­բար դի­մադ­րե­լէ, յաղ­թե­լէ, զայն նա­հան­ջի մղե­լէ եւ ­Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թիւ­նը հռչա­կե­լէ ետք, ­Թիֆ­լի­սի ­Հա­յոց Ազ­գա­յին ­Խոր­հուր­դը, ­Մա­յի­սի սկիզ­բէն Պա­թում ու­ղար­կո­ւած Անդրկով­կա­սեան ­Սէյ­մի կա­ռա­վա­րա­կան պա­տո­ւի­րա­կու­թեան հայ մաս­նա­կից­նե­րուն՝ այ­լեւս ար­դէն իբ­րեւ…

Ես մեկնում եմ կռիվ՝ մեռնելու կամ հաղթելու, բայց՝ հաղթելու

«Ես մեկնում եմ կռիվ՝ մեռնելու կամ հաղթելու, բայց՝ հաղթելու». Վարդան Բախշյան Հունիսի 1-ը Արցախյան ազատագրական պայքարի հերոս, «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանակիր Վարդան Բախշյանի ծննդյան օրն է «ՀՄԸՄ առաջին ատենապետն էր Վարդան Բախշյանը, զոհվեց ընկերոջը մարտի դաշտից հանելու պահին` 1991 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Հասանաբադ գյուղի մոտ. Այդ ժամանակ զոհվեցին մեր ընկերներից Գագիկը, Վաչե Ռոստոմյանն ու…

Մարզպետ (Ղազարոս Ղազարոսեան, 1878-1918). ­Մեծ Ե­ղեռ­նէն մա­զա­պուրծ հայ բե­կոր­նե­րու մե­ծա­վաս­տակ փրկա­րա­րը

«­Վաս­պու­րա­կա­նի ու ­Տա­րօ­նի գիւ­ղե­րուն մէջ ժո­ղո­վուր­դը չու­նի ան­կո­ղին մը՝ իր ա­մէ­նէն յար­գե­լի հիւ­րին հրամց­նե­լու իսկ։ Ամ­բողջ գիւ­ղա­կան ժո­ղո­վուր­դը կը պառ­կի թա­ղիք­նե­րու մէջ պլլուած։ Ա­ռած սնունդն ալ ա­սոր հա­մե­մատ է։ Եր­բեմ­նի ցո­րե­նով այն­քան հա­րուստ Մ­շոյ դաշ­տը այ­սօր կա­րօ­տը կը քա­շէ կըլ­կը­լի եւ կո­րե­կի ա­ւա­զան­ման հա­ցին։ ­Սա­սու­նը այդ ալ չու­նի։ Իսկ ­Կառ­կա­ռը եւ ­Խի­զա­նը ամ­բողջ ձմե­ռը կէս…

Դրաստամատ (ԴՐՕ)Կանայեան, 1884-1956. Յանդուգն եւ անվեհեր Ազատամարտիկի «հաստաբուն կաղնին»

Մայիս 31-ը Դրաստամակ Կանայանի ծննդյան օրն է Մարտ 8ը, դաշնակցական մամուլը հայաշխարհին գուժեց, որ «Տապալեցաւ հաստաբուն կաղնին»։ Իր գործը անաւարտ թողած՝ հայոց աշխարհէն հեռացաւ յանդուգն եւ անվեհեր Ազատամարտիկի բացառիկ մարմնաւորումը՝ ԴՐՕ։ Իր կենդանութեան իսկ, ԴՐՕ առասպելական հերոսը դարձաւ հայ ժողովուրդին։ Իսկ մահէն ասդին, որքան ժամանակը թաւալի, այնքան աւելի կը պայծառանայ մարտունակ կերպարը Հայու Յանդգնութիւնն ու…

28 Մայիս 1918. Հայ ժողովուրդը արեամբ նուաճեց ազատ, անկախ ու միացեալ ապրելու իր իրաւունքը

Մա­յիս 28ին, 100 տա­րի ա­ռաջ, Ա­րա­րա­տեան դաշ­տին մէջ, հայ ժո­ղո­վուր­դը սե­փա­կան ու­ժով պար­տու­թեան մատ­նեց թրքա­կան աս­պա­տակ զօր­քե­րը եւ ար­ժա­նա­ւո­րա­պէս, այ­լեւ հե­րո­սա­կան ա­րեամբ նո­ւա­ճեց ա­զատ, ան­կախ ու միա­ցեալ ապ­րե­լու իր ի­րա­ւուն­քը։ 1918 թո­ւի ­Մա­յիս 25ին ­Սար­դա­րա­պա­տի, իսկ յա­ջորդ օ­րե­րուն նաեւ ­Բաշ-Ա­պա­րա­նի եւ Ղա­րա­քի­լի­սա­յի ճա­կատ­նե­րուն վրայ, թրքա­կան բա­նա­կի ընդ­հա­նուր յար­ձա­կո­ղա­կա­նը կա­սեց­նե­լով, թշնա­մին նա­հան­ջի մղե­լով եւ դէ­պի յա­ռաջ…

25-28 ­Մա­յիս 1918. ­Հա­յու­թիւ­նը պար­տու­թեան մատ­նեց Ե­րե­ւա­նի վրայ ար­շա­ւող թրքա­կան զօր­քը

1918ի ­Մա­յիս ամ­սու վեր­ջին շա­բա­թը, յատ­կա­պէս ­Մա­յիս 25էն ­Մա­յիս 28 եր­կա­րող քա­նի մը օ­րե­րը, դա­րա­կազ­միկ հան­գո­ւան մը կը խորհր­դան­շեն հայ ժո­ղո­վուր­դի նո­րա­գոյն շրջա­նի պատ­մու­թեան մէջ։ Հա­րիւր տա­րի ա­ռաջ, ­Մա­յի­սի այս օ­րե­րուն, կեր­տո­ւե­ցաւ պան­ծա­լի Ա­ւան­դը «­Մա­յիս 28»ի, որ խտա­ցուց խոր­հուր­դը հայ ժո­ղո­վուր­դի նոր դա­րաշր­ջան մուտ­քին ու, իբ­րեւ Ազ­գա­յին-­Պե­տա­կան Ա­ծուի, յաղ­թա­կան վե­րա­կանգ­նու­մին։ Ա­ռա­ջին Աշ­խար­հա­մար­տի ար­հա­ւիր­քին մէջ տո­ւայ­տող…