Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի ներկայացուցիչ ընկ. Հրանտ Մարգարեանի խօսքը` արտասանուած Լոս Անջելոսում Հ.Յ.Դ.110-ամեակի առթիւ

Սիրելի ժողովուրդ,

Մէկ դար եւ տասը տարուայ մաքառումի, պայքարի, պարտութիւնների եւ յաղթանակների պատմութեան պատասխանատուութեամբ, հպարտութեամբ, չցուցադրուող համեստութեամբ ու պարտաւորուածութեամբ՝ ձեզ ենք ներկայանում այսօր Հ.Յ.Դ. 110ամեակի այս տօնախմբութեանը:

Մէկ դար եւ տասը տարիների պատմութեամբ ձեզ ենք ներկայանում հայ ժողովրդի ու Հայաստանի անվտանգութեան եւ ազատութեան, մեր ժողովրդի կեցութեան ամբողջական բարեփոխման եւ բազմակողմանի զարգացման համար անհրաժեշտ երաշխիքների ստեղծման, մեր գերագոյն իտէալը իրականացնելու հետագայ պայքարի պատասխանատուութեան զգացումով:

Ձեզ ենք ներկայանում բաց ճակատով. մէկ դար ու տասը տարուայ պատմութիւնը ձե՛ր պատմութիւնն է. այնտեղ չկայ նեղ-կուսակցական շահերի, առանձնաշահերի հետքն անգամ: Ինչպէս որ հայ ժողովուրդի յաղթանակները Դաշնակցութեան համար եղել են իր յաղթանակների իրա՛ւ չափանիշը, այնպէս էլ Դաշնակցութեան յաղթանակները միշտ էլ պատկանել են հայ ժողովրդին:

Մէկ դար ու տասը տարի առաջ, մենք ճամբայ ելանք որպէսզի կարելի դարձնենք Հայաստանի ու հայ ժողովրդի ֆիզիքական անվըտանգ գոյատեւումը, ամբողջական ազատագրութիւնը եւ լիարժէք զարգացումը:

Հաւատարիմ մեր սկզբնական նպատակներին եւ էութեան, մէկ դար ու տասը տարի է շարունակում ենք մեր երթը: Իրավիճակների փոփոխութեան հետ միասին, փոխւում են նաեւ մեր պայքարի ձեւն ու շեշտադրումները, սակայն մեր պայքարը չի դադարում ու երթը շարունակւում է: Այն չի կորցնում իր նպատակակէտը:

Մէկ դար ու տասը տարուայ իւրաքանչիւր տասնամեակը իր մէջ խտացնում եւ արտայայտում է մեր պատմութեանը իւրայատուկ էութիւն ու նկարագիր:

Ես այսօր մասնաւորաբար պէտք է կանգ առնեմ մեր երթի վերջին տասնամեակի ու մանաւանդ այսօրուայ վրայ: Տասնամեակ, որը խորհրդանշուեց հայկական պետականութեան վերականգնումով, անկախութեամբ:

Հայկական պետականութիւնը հայ ժողովրդի գերագոյն կազմակերպուածութիւնն է, պէ՛տք է լինի այդպիսին: Այն հաստատագրումն է մեր ժողովրդի հաւաքական կամքի, հերքումն է հայ մարդու եսակենտրոնութեան կամ կենտրոնախոյս հակումների, պսակո՛ւմն է՝ որպէս մէկ անբաժանելի ամբողջութիւն ապրելու մաքառումին:

Հայկական պետականութիւնը պարտաւոր է լինելու ազգային պետականութիւն, այն միջազգային ճանաչում վայելող իրաւական այն արժէքն է, որ մարմնաւորում է թէ՛ Հայաստանը իր ամբողջական տեսլականով, թէ՛ հայութիւնը՝ իր աշխարհասփիւռ ակամայ իրավիճակի թելադրանքով:
Մեր հայրենիքը, հայրենի մեր ժողովուրդը եւ հայոց պատմութիւնը այն հիմնական առանցքն ու կռուանն են, որի վրայ հիմնուելով ու նրանով առաջնորդուելով՝ կարելի է կերտել ամբողջական հայրենիք, ամբողջական հայութեամբ:

Եւ «Դէպի Երկիր» կոչով՝ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը Երկիր, իր հարազատ հայրենիքը վերադարձաւ այդ առանցքն ու կռուանը ստեղծելու համար: Հայրենիք վերադարձաւ այդ առանցքի ու կռուանի կերտման գործում իր բաժին մասնակցութիւնը ունենալու համար:
Մենք հայրենիք չվերադարձանք օտարացածի կամ հիւրի նման: Վերադարձանք հարազա՛տ զաւակի պէս: Նոյնիսկ վերադարձ էլ չէր կարելի անուանել այն: Մենք միշտ ներկայ էինք հայրենիքում՝ իբրեւ գաղափարական անհատներ: Ինչպէս 1890ին Հայաստան աշխարհում ծնունդ առաւ Հայ Յեղափոխականների Դաշնակցութիւնը, այնպէս էլ «Դէպի Երկիր» ծրագրով հայրենիքում ապրող գաղափարի դաշնակցականները հնարաւորութիւն ստացան համախմբուելու Դաշնակցութեան կազմակերպութեան մէջ: Հ.Յ.Դաշնակցութեան մէջ միմեանց գտան բաժան-բաժան, իրարից գաղտնի մնացած գաղափարների ու ոգու դաշնակցականները:

Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը վերընձիւղուեց հայրենիքում ազգային կուսակցութեան իր հարազատ դիմագծով: Եօթանասուն տարիների ապազգային իշխանութիւններին եկան փոխարիներու նոյնքան ապազգային ՀՀՇական իշխանութիւնները: Պետականօրէն հրամցուած ապազգային գաղափարախօսութեան ի հակադրութիւն՝ մենք կարողացանք հաստատել ու տարածել ազգայինը, մեր ազգային ուղղութիւնը:

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը կարողացաւ իր գաղափարական գործով, քարոզչութեամբ եւ ժողովրդային պայքարով հակադրուել, կռուել, զսպել ու վերջին հաշուով դէպի ճիշդը հունաւորել պարտուողական, հաշտուողական այն քաղաքականութիւնը, որ ցուցաբերում էին ՀՀՇական իշխանութիւնները, մասնաւորաբար Ղարաբաղեան խնդրում: Եւ արդիւնքում Հայաստանի քաղաքական կեանքը բեւեռացաւ հենց ազգային-ապազգային առանցքների շուրջը, որ վերջապէս յանգեց ազգային գծի յաղթանակին ու լեւոն տէր պետրոսեանական իշխանութիւնների կործանմանը:
Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը երկրում՝ հայրենիքում գործեց հարազատ մնալով իր էութեանը. եղաւ ԳՈՐԾի կուսակցութիւն: Ազգային-ազատագրական պայքարի կուսակցութիւն: Դաշնակցութիւնը իր գործը, իր ներկայութիւնը հայրենիքում սկսեց Ղարաբաղի ազատագրական պայքարի մէջ ընդգրկուելով, կազմակերպելով այն եւ սկզբնական շրջանում՝ ղեկավարելով:

Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը վերընձիւղուելով հայրենիքում ի լուր աշխարհի յայտարարեց, որ իր գերխնդիրն է Արցախի Հարցը: Եւ հակառակ քաղաքական վերիվայրումների, հայրենի իշխանութիւնների կողմից Հ.Յ.Դ.ի դէմ կազմակերպուած խարդաւանքների, հալածանքների, ճնշումների, բայց մանաւա՛նդ՝ հենց Ղարաբաղեան պայքարում ձեռք բերած իր հեղինակութեան ու կազմակերպական, քաղաքական ուժ լինելու ընձեռած կարելիութիւններին՝ չշեղուեց իր ուղուց, չգայթակղուեց, իշխանութիւնը վերացնելու փորձութեանը չտրուեց:
Մեր դէմ ծառացած բոլոր հարցերի դիմագրաւման, կեցուածքների եւ ուղղութեան ճշդման պահերին ու հանգրուաններին՝ Արցախեան Հարցը մնաց մեզ համար իբրեւ գերխնդիր:

Մեր անկեղծութեան, մեր սկզբունքայնութեան, մեր լրջութեան ապացոյցն է հենց այն փաստը, որ Ղարաբաղեան պայքարում ժամանակի իւրաքանչիւր ութ դաշնակցականներից մէկը դարձաւ նահատակ, զոհուած հերոս. փառք ու պատիւ նրանց յիշատակին: Փառք ու պատիւ Արցախեան Ազատամարտի բոլոր զոհերի յիշատակին:

Արցախեան պայքարի իրականութեան մէջ մեր գործունէութիւնը ոչ մի պահ կուսակցական Էգոյիզմին տուրք տալու փորձութեանը չմատնուեց: Թշնամու հարուածները դիմագրաւելու հրամայականի առջեւ հաւասար էին բոլոր ծառացողներն ու ազատամարտիկները: Կուի թէժ պահերին, Դաշնակցական եւ ոչ-դաշնակցական մարտիկի, գումարտակի կամ հրամանատարի խտրականութիւն երբեք չդիմագրաւեցինք, որովհետեւ մէկ ազգի, մէկ հայրենիքի եւ մէկ ու միացեալ պայքարի ուխտն ու նուիրումը միացրել, նոյնացրել էր բոլորիս: Նոյնացրել այն աստիճան, որ երբ մեր կողմից ազգային առումով մերժելի իշխանութիւնները տեղի տալով պարտաւորուեցին տէր կանգնելու Ղարաբաղեան պայքարին, մենք զիջեցինք պայքարը ղեկավարելու դիրքերը եւ շարունակեցինք մեր պայքարը՝ այս անգամ այդ իշխանութիւնների ղեկավարութեամբ:

Հայրենի երկրում քաղաքական, ժողովրդային պայքարով շարունակեցինք մեր զգօն ներկայութիւնը՝ թոյլ չտալով որեւէ զիջում եւ շեղում Ղարաբաղեան ազատագրական պայքարի դիրքերից:

Եթէ մեր կուսակցութեան ազգային էութիւնն ու գաղափարախօսութիւնն էր, որ մեզ մղեց մեր պայքարի գերխնդիրը համարել Արցախեան հարցը, ապա, պէտք է հաստատել նաեւ, որ մեր կուսակցութեան յանդուգն նկարագիրն ու յեղափոխական գործելակերպի նկատմամբ հաւատքն էր, որ մեզ մղեց կանգ չառնելու դժուարութիւնների, հալածանքների եւ մանաւանդ ապօրինի ու կեղծ օրինականութեամբ ստեղծուած արգելքների առջեւ:
Եւ աշխարհի առջեւ բաց ճակատով կանգնած յայտարարում ենք.- Ազատութեան, արդարութեան, հայրենիքի ազատագրութեան համար մղուող մեր պայքարը սրբազան պայքար է, այն ի վերուստ տրուած իրաւունք է եւ ոչ ոք չի կարող մեր երթը խոչընդոտել: Մենք իբրեւ դաշնակցականներ, իբրեւ հայրենիքի ու ազգի գաղափարական մարտիկներ, մեր կեանքի գնով, երաշխաւորում ենք, որ մեր հայրենիքի վերամիաւորման, մեր ազգային պետականութեան պահպանման ու հզօրացաման, մեր ժողովրդի ազատութեան երթը շարունակուելու է մինչեւ վերջնական յաղթանակ:
Սակայն մեզ համար յեղափոխականութիւնը ինքնանպատակ արժէք եւ, մասնաւորաբա՛ր, արկածախնդրութիւն չէ: Վկա՛յ հայրենի երկրում մեր անցեալ տասը տարիների գործունէութիւնը:

Հակառակ մեր կազմակերպութեան դէմ ի գործ դրուած բոլոր ճնշումներին ու հալածանքներին, Դաշնակցութիւնը մնաց եւ մնում է երկրի կայունութեան հիմնական երաշխիքներից մէկը:

Հ.Յ.Դաշնակցութեան գործունէութիւնը արգելուեց Հայաստանում, շղթայազերծուեց դաշնակցականների ու դաշնակցական մտքի դէմ պետականօրէն կազմակերպուած համընդհանուր հալածանք, սակայն Դաշնակցութիւնը շարունակեց իր պայքարը, իր գործը, հոգ չէ թէ ընդյատակեայ պայմաններում: Նա ծունկի չեկաւ, չհամակերպուեց բռնութեանը, չնահանջեց ու սեղմելով իր ատամները, դիմացա՛ւ, պայքարե՛ց, իր պայքարով խորհըրդանշեց ու արտայայտեց ժողովըրդի բողոքն ու ընդվզումը:

Երթը շարունակուեց:

Արցախեան ազատամարտիկի գերխնդիրը եւ շրջանի քաղաքական իրավիճակը մեզ պարտաւորեցրին հայրենի երկրում, լինելով հանդերձ երկրի ազատութեան, ժողովրդավարականացման համար մղուող պայքարի հիմնական դրօշակակիրը, այդուամենայնիւ, մնալ զուսպ ու հաւասարակշռուած, ինչ որ չարակամօրէն շահարկուեց ժամանակի իշխանութիւնների կողմից:

Այսօր չկան այդ իշխանութիւնները, սակայն կայ ու կը մնայ հայրենի երկրին «տէ ֆակտօ» վերամիաւորուած, ազատագըրուած Արցախը:
Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը իբրեւ «Մէկ ազգ, մէկ հայրենիք, մէկ պայքար» նշանախօսքի ջատագովն ու դրօշակակիրը՝ հայկական պետականութեան վերականգնման զուգընթաց, իր արտերկրի բոլոր կարելիութիւնները հայրենի իշխանութեան տրամադրութեան տակ դնելով, փորձեց հայկական Սփիւռքը ուշադրութեան, գուրգուրանքի կիզակէտը դարձնել երկրաշարժի հետեւանքները կրող, պատերազմի ծանրութիւնը դիմագրաւող եւ նորաստեղծ պետականութեան դժուարութիւնները յաղթահարող հայրենիքը՝ Հայաստանի Հանրապետութիւնը:

Եւ Սփիւռքը եկաւ իր կարելին տալու, իր կարելին նուիրաբերելու իր հայրենիքին, իր իրականացած երազին՝ անկախ Հայաստանին: Ցաւօք սրտի, այն մնաց կէս ճանապարհին, այն հանդիպեց ժամանակի իշխանութիւնների տեղայնամտութեան, մերժողական եւ վանողական վերաբերումին:
ՀՀՇական իշխանութիւնները հետեւողականօրէն հետապնդեցին ազգը պառակտելու, տեղայնամըտութեան վրայ հիմնուած ազգի առանձին մասեր իրար դէմ հանելու ազգակործան կեցուածքը, որը վերջնականօրէն օրէնքի տեսք ստացաւ՝ սահմանադրութեան մէջ ներառնելով երկքաղաքացիութիւնը արգելող դրոյթը: Սակայն այն չի համապատասխանում ո՛չ մեր հայրենի ժողովըրդի տրամադրութիւններին, ոչ էլ մեր իրականութեանը: Այսօր արդէն իսկ սահմանադրութեան վերամշակուած նախագծից դուրս է դրուել այդ արգելքը եւ յոյսով ենք, օր առաջ նոր սահմանադրութեան ընդունումով, օրէնքի ուժ կը ստանայ երկքաղաքացիութիւնը, այլ խօսքով՝ սփիւռքահայերի հայրենի քաղաքացիութիւն ստանալու բնական իրաւունքը:

1998 թուականին Հ.Յ.Դ.ի ընդյատակեայ գործունէութեան, հալածանքների ու ճնշումների ժամանակաշրջանը աւարտած էր. Հ.Յ.Դ.ն կամայ-ակամայ յայտնուել էր նոր իշխանութիւնների կողքին: Սկսուեց նոր ժամանակաշրջան, որ նոր հրամայականների առջեւ կանգնեցրեց նաեւ մեր կազմակերպութիւնը:

Պէտք է կարողանայինք պահել ու պահպանել Հ.Յ.Դ.ին իւրայատուկ բարոյականութիւնը, բարոյական արժէքների նկատմամբ մեր հաւատարմութիւնը՝ չտրուելու համար իշխանութեան կերակրամանի մօտ կանգնած լինելու գայթակղութեանը:
Պէտք է կարողանայինք ժողովըրդին ծառայող իշխանութեան յոյսն ու կարելիութիւնը վառ պահել:
Պէտք է կարողանայինք պահել մեր սկզբունքայնութիւնն ու ինքնուրոյնութիւնը՝ խուսափելով իշխանութիւնների կցորդ դառնալու քաղաքական սայթաքումից եւ անողնաշարութիւնից, երբ պետական պաշտօնի տիրանալու համար սեփական համոզումներից ու կուսակցութիւնից հրաժարուելու հիւանդութիւնը համատարած էր: Մենք պէտք է կարողանայինք մեր սեփական օրինակով գաղափարականութիւն եւ պետական պատասխանատուութեան կեցուածք դրսեւորել հետեւողականօրէն:

Եւ վկայ այսօրուայ հայրենի բարդ ու դիւրաբեկ քաղաքական դաշտում Հ.Յ.Դ.ի ներկայութիւնը՝ իր դերակատարութեամբ, գործելու եղանակով եւ մարմնաւորած արժէքներով, էութեամբ:

Փաստերը խօսում են. իշխանութեան կողքին եւ մէջ յայտնուելով՝ Դաշնակցութիւնը շարունակ փորձեց եւ յաջողեց քաղաքական նոր իմաստ եւ բովանդակութիւն տալ իշխանամէտ եւ ընդդիմադիր հասկացութիւններին: Զօրակցեց իշխանութիւնների այն բոլոր քայլերին ու կեցուածքներին (յատկապէս արտաքին քաղաքականութեան եւ Հայկական Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը ապահովելու հարցում), որոնք համահունչ էին հայ ժողովրդի ազգային ակնկալիքներին: Ընդդիմացաւ եւ ընդդիմանում է իշխանութիւնների այն մօտեցումներին (յատկապէս սոցիալ-տնտեսական քաղաքականութեան եւ պետական վարչամեքենան վարակած կոռուպցիայի առնչութեամբ), որոնք չեն կարող մեր երկիրը դուրս բերել իր տագնապալի ներկայ վիճակից:

Եւ իր այս պահուածքի բերումով է, ահա՛, որ Դաշնակցութիւնը այսօր Հայաստանում մեր ժողովըրդի կողմից ընկալւում է որպէս բարոյական եւ սկզբունքային արժէքների պահպանման ամենայուսալի ուժն ու երաշխիքը, ինչը աւելի է շեշտում նաեւ մեր կուսակցութեան ստանձնած պատասխանատուութիւնների ծանրութիւնը:

1998 թուականից սկսեալ նոր իշխանութեամբ ձեւաւորուած հայկական պետականութիւնը դիմագրաւում է ներքին ու արտաքին բազմաթիւ եւ բազմաբնոյթ մարտահրաւէրներ:

Թէպէտ հայրենի նոր իշխանութիւնները, գէթ մինչ այժմ, արտաքին ճակատում որդեգրած ազգային ուղղուածութեամբ էականօրէն զանազանւում են ՀՀՇական իշխանութիւններից, իսկ ներազգային ճակատում ցուցաբերուող հանդուրժողականութեամբ ու խոհեմութեամբ հեռանում են ՀՀՇական ժամանակաշրջանի բռնութիւնների քաղաքականութիւնից, սակայն սոցիալ-տնտեսական, քատրային եւ երկրի համակարգային փոփոխութիւնների առումով իրենց կիրառած քաղաքականութեամբ, ցաւօք սրտի, շարունակում են մնալ նախորդ իշխանութիւնների օրօք ստեղծուած ընդհանուր վիճակին մէջ:

Հասկանալով հանդերձ, որ այսօրուայ սոցիալ-տնտեսական դժուարութիւնները ժառանգութիւնն են անցեալի,
Գիտակցելով հանդերձ, որ Հայաստանում դեռ բացակայում է ամբողջական քաղաքական պատասխանատուութիւն կրող, ռէալ՝ իրա՛ւ իշխանութիւն ունեցող որեւէ ուժ,

Չտեսնելով հանդերձ ՀՀՇական իշխանութեան վերադարձի համար նկատող ռեւանշիստական ուժերի վտանգը եւ նրանց կողմից պատեհապաշտօրէն կատարուող իշխանութիւնների դատապարտման կեղծ արշաւին հետ նոյնացուելու անպատեհութիւնը,

Հաշուի նստելով Հոկտեմբերի 27ից յետոյ, երկրում, թէ՛ իշխանութիւնների մակարդակում եւ թէ ժողովրդային-հոգեբանական ընկալման առումով ստեղծուած վտանգաւոր, զգայուն, դիւրաբեկ վիճակը,

Այդուամենայնիւ՝ մեզ համար անընդունելի է երկրում տիրող սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակը, որին զոհ են գնում միջին եւ խոնարհ խաւերը, ժողովրդի ճնշող մեծամասնութիւնը:

Մեզ համար անընդունելի՛ են երկրում գործադրուող սոցիալ-տնտեսական քաղաքականութիւնը, կոռուպցիան, տնտեսական բնագաւառում առկայ մենաշընորհները, արտաքին-տնտեսական յարաբերութիւններում սեփական տնտեսութեան ինքնուրոյնութեան եւ հզօրութեան վտանգումը, ժողովուրդ-պետութիւն հասարակական փոխյարաբերութիւններում անարդարութեան տիրապետութիւնը:

Արտագաղթի հարցում, չնսեմացնելով միջազգային ուժերի քաջալերական դիւրութիւնների ընձեռման կարեւորութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ ծայր աստիճան չափազանցուած քարոզչութիւնը՝ խուճապ ստեղծելու նկատառումով եւ չարդարացնելով ընդհանրապէս արտագաղթը, պէտք է հաստատել, որ մեր ժողովրդի մօտ առկայ յուսահատութիւնը, բարոյալքումն ու արտագաղթը հետեւանք են ոչ այնքան արտաքին ճնշումների, ինչքան ներազգային ճակատում յամեցող անարդարութեան:

Առանց ազգային անվտանգութեան մշակուած հայեցակարգի ու սահմանադրօրէն ամրապընդուած համապատասխան հաստատութեան գոյութեան՝ երկիրը թէ՛ ներքին եւ թէ արտաքին ճակատում թիավարելու է աննպատակ:

Անհրաժեշտ է վերանայել երկրում առկայ սոցիալ-տնտեսական ուղղուածութիւնը: Այն պէտք է ունենայ էականօրէն սոցիալական թեքում՝ հետամուտ լինելով ընկերային արդարութեան, ժողովրդի բոլոր խաւերի միջեւ համերաշխութեան պահպանումին:

Անհրաժեշտ է վերջ դնել ներքին դասաւորումների շնորհիւ երկրում առկայ տնտեսական մենաշընորհներին:

Անհրաժեշտ է նախկին վարչակարգի օրերում, ինչպէս նաեւ այսօր կատարուած տնտեսական անօրինականութիւնների, չարաշահումների եւ կողոպուտի արդիւնքում կրած վնասների վերականգնումը, մեղաւորներին պատասխանատուութեան կանչելը, անկախ հանգամանքներից ու պատկանելիութիւններից:

Անհրաժեշտ է կազմակերպուած վճռական պայքարի շղթայազերծում՝ երկրում ծաղկող կոռուպցիայի դէմ:

Անհրաժեշտ է վերջ դնել պահի քաղաքականութեանը, քաղաքական պատեհապաշտութիւններին, ի գին հիմնական արժէքների ու սկզբունքների կատարուող քաղաքական սակարկութիւններին ու խաղերին, չարդարացուող զիջողականութեանը:

Չխուսափելով ամբողջական պատասխանատուութիւն վերցնելու մարտահրաւէրից, յայտարարում ենք, որ իշխանութիւն դառնալը մեզ համար չի եղել եւ չի էլ կարող լինել ինքնանպատակ արժէք եւ եթէ պէտք լինի, մենք պատրաստ ենք Հայաստանի ամբողջական իշխանութիւնը ստանձնելու:
Մենք ակնկալում ենք մեր իսկ կողմից ժամանակին պաշտպանուած նախագահից առաւել ակտիւութիւն, սկզբունքայնութիւն, վճռականութիւն՝ իր իսկ կողմից յայտարարուած նախընտրական խոստումների ու ծրագրերի գործադրման ուղղութեամբ: Միայն այն պարագայում նա կարող է վստահել լինել, որ վայելելու է մեր ամբողջական համագործակցութիւնն ու զօրակցութիւնը: Այլապէս՝ մեր երթը շարունակուելու է:

Մեր երթը շարունակւում է ընդհանրապէ՛ս, հայ ժողովրդի բովանդակ շահերի պաշտպանութեան ի խնդիր մղուող մեր պայքարով: Եւ ահա, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան 110ամեակի տօնակատարութեան այս հանդիսաւոր պահին, հայրենի եւ արտերկրի մեր ողջ կազմակերպութեան, բոլոր ընկերների եւ մարմինների անունից ես կարող եմ վստահեցնել ձեզ, որ ոչինչ չենք խնայելու եւ հանգիստ, դադար կամ յոգնութիւն չենք ճանաչելու մինչեւ իրականացումը հայ ժողովրդի անկատար տենչերի:

Առաջին հերթին Արցախեան պայքարի ճակատի վրայ, մենք ընտրել ենք Արցախի հայկականութիւնից ոչ մի զիջում ընդունելու ուղին: Ո՛չ մի զիջում Արցախի ինքնորոշման, մայր հայրենիքին վերամիաւորման իրաւունքից: Ո՛չ մի զիջում Արցախը մայր հարենիքին միացնող սահմաններից:

Ո՛չ մի զիջում Արցախի անվըտանգութեան երաշխիքներից: Ո՛չ մի զիջում դեռ բռնագրաւեալ Շահումեանին ու Գետաշէնին, Մարտակերտի դաշտային մասերին վերատիրանալու մեր իրաւունքից: Արցախի իրողական ազատագրման չափ մեծ, զգօն, բոլորանուէր ու համազգային ճիգ ու ջանքի, հետեւողական ուշադրութեան պէտք ունի Արցախի ազատագրումը յաւերժացնելու հրամայականը, նրա իրաւական ամրագրումը:
Արցախի հայութեան կողքին մեր հայրենիքի, մեր սրտի ու հոգու մէկ այլ բեկորն է Ջաւախքը, որը ապրում է ծանր ու դժուարին իրավիճակում: Մի իրավիճակ, որը հետեւանք է Վրաստանում տիրող քաղաքական բարդ իրավիճակի եւ վրացական իշխանութիւնների վարած շրջանային անհեռատես քաղաքականութեան:

Մենք բարձր ենք գնահատում մեզ համար դարաւոր հարեւան երկրի՝ Վրաստանի հետ բարեկամութիւնն ու յարաբերութիւնները: Բայց միաժամանակ նաեւ ակնկալում ենք Վրաստանի իշխանութիւններից, որ բարեացակամ, հոգատար վերաբերում ցուցաբերեն իրենց իսկ քաղաքացիների՝ մեր հայրենակիցների նկատմամբ: Անշուշտ, թէ՛ Վրաստանի բարօրութեան, թէ՛ նրա պետականութեան կայունութեան, ինչպէս նաեւ հայ-վրացական յարաբերութիւնների զարգացման համար անհրաժեշտ է, որ սահմանադրութեան համապատասխան կէտի հաստատման պահին չանտեսուի, չարհամարհուի Ջաւախքի ազգային առանձին վարչատարծքային կարգավիճակ շնորհելու հարցը՝ Ջաւախքի ինքնավարութեան իրաւունքը:

Ինչքան էլ թանկ լինի մեզ համար Հայաստան-Վրաստան լաւ փոխ-յարաբերութիւնների պահպանումը, այդուամենայնիւ այդ բարեկամութեան զոհ չի կարող լինել հայկական Ջաւախքը, որտեղ հայութեան մարդկային, ազգային ու մշակութային տարրական իրաւունքները յաճախ ոտնահարւում են, իսկ սոցիալ-տնտեսական անմխիթար վիճակի վատթարացումով հայաթափման վտանգ է սպառնում շրջանին: Ժամանակն է համազգային ճիգ ու ջանքով եւ համապատասխան կազմակերպուածութեամբ փորձել հասնել Ջաւախքի արդէն հրատապ այդ կարիքներին՝ կեանք ու ոգի տալով հայ եկեղեցու, դպրոցի, մշակութային կենտրոնների եւ ընդհանրապէս մարդկային-ազգային իրաւունքների պահպանման նուիրուած կառոյցների գործունէութեանը:

Ոչ միայն Արցախի ու Ջաւախքի, այլեւ նոյնինքն Հայաստանի ու համազգային մեր նպատակների պաշտպանութեան ճակատներին վրայ, յատուկ դերակատարութիւն է վիճակուած հայկական Սփիւռքին: Վերջին տասնամեակի փորձով Սփիւռքը ապացուցեց, թէ օժտուած է ոչ միայն բարեգործական եւ գթասիրական կարելիութիւններով ու հայրենիքին հասնելու պատրաստակամութեամբ, այլ նաեւ քաղաքական ուժ է, որ աւելիով կազմակերպուելու եւ ուժեղանալու պարագային՝ կարող է եղանակ ստեղծել թէ՛ Հայ Դատի պայքարի եւ թէ հայկական պետականութեան ամրապնդման ու պաշտպանութեան առումով:

Այսօր, փաստ է, որ քանդուած է հայ ժողովրդի իրաւունքների վերատիրացման պայքարի դէմ ցցուած լռութեան պատը: Արդ, ժամանակն է, որ հայկական Սփիւռքը իրական եւ ուղղակի մասնակցութիւն ունենայ ընդհանրապէս հայ ժողովրդի հիմնախնդիրների լուծման գործում, որի ծանրութեան կենտրոնը այսօր հայրենի պետականութեան հզօրացումն ու ամրապնդումն է: Հզօրացնելով հայկական պետականութիւնը՝ կուժեղանայ ինքը՝ Սփիւռքը եւ գաղթօջախներում իր դիմագրաւած օտարացման, ձուլման եւ սեփական ուժերի արտահոսքին լուծում կը գտնի, վերածուելով կազմակերպ մեծ ուժի:

Այսօր, յատկապէս Դաշնակցութեան ուսերին է դրուած այս հիմնական ուղղութիւններով գործելու եւ հայ ժողովրդի աշխարհաքաղաքական տարածուն, համաշխարհային քարտէսի ամբողջական ընկալումով իր գերագոյնը նուիրաբերելու պատասխանատուութիւնը: Այսօր, մեր կուսակցութեան առաջնահերթ խնդիրն է՝ ցիրուցան հայութեան տարտղնուած հնարաւորութիւնների մէկտեղումն ու կազմակերպական ուժեղացումը, ի սպաս վերանկախացած Հայաստանի, հայրենի հայութեան ու պետականութեան առջեւ դրուած ծանր խնդիրների լուծմանը, որպէս անփոխարինելի խարիսխը հայ ժողովրդի ամբողջական ազատագրութեան քաղաքական մեծ պայքարի:

Հայրենի հզօր պետականութեամբ Հայ Դատի հետապնդման պայքարի ուժեղացումը եւ Սփիւռքի կազմակերպական ուժեղացումով նոյնինքն հայրենիքի համազգային առաքելութեան երաշխաւորումը Դաշնակցութեան համար միաժամանակ թէ՛ պատմական պարտք է եւ թէ հպարտութեան ու արժանապատուութեան փորձաքար:

Պարտք ենք ոչ միայն արդէն պատմութեան անցած դաշնակցական սերունդներին, որոնք իրենց գերագոյնն իսկ զոհաբերեցին յանուն այս նպատակին, այլ նաեւ ու մանաւա՛նդ պարտք ենք հայ ժողովրդին, որ ահա 110 տարի իր յոյսի եւ հաւատքի հզօրագոյն կռուաներից մէկր գտած ու պահպանած է յանձին Դաշնակցութեան:

Բայց նաեւ դաշնակցական հպարտութեան եւ արժանապատուութեան հարց է այս պայքարից յաղթական դուրս գալը, որովհետեւ միայն այդ ժամանակ իր արդար եւ արժանի հատուցումը կը ստանայ մեր բոլոր ընկերների, Քրիստափորներից մինչեւ Աշոտ-Բեկորները, յանուն Ազգի եւ Հայրենիքի թափած հերոսական արիւնը, որ շատ ծանր գին էր, կանխիկ եւ անսակարկ վճարուած, ի խնդիր Հայաստանի ու հայութեան ազատագրման դատին:

Կրկնակ այս ժառանգութեամբ՝ պատմական մեր պարտքը կատարելու եւ դաշնակցական հպարտութեամբ գործելու պատասխանատուութեան ոգով շարունակելու ենք մեր Դաշնակցութեան երթը:

16 Դեկտեմբեր 2000

Լոս Անճելոս