Հայաստանի և Եվրամիության միջև ստորագրված Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի կետերի կյանքի չկոչելը կնշանակի կյանքի չկոչել Սահմանադրությունը: Tert.am-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց ԱԺ ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Արմեն Ռուստամյանը: Նա նկատեց, որ այսօրվա մեծամասնությունը նախորդ մեծամասնության նման կառավարվող մեծամասնություն չէ, այսինքն՝ նախորդ մեծամասնությունն ամբողջությամբ թելադրվում էր նախագահականից, իսկ հիմա վարչապետն է կապված մեծամասնությունից:
– Պարո՛ն Ռուստամյան, ՀՀ-ԵՄ շրջանակայի համաձայնագրի և՛ մինչև ստորագրելը, և՛ ստորագրելուց հետո տեսակետ կա, որ այն կիրառման հետ կապված խնդիրներ է առաջացնելու: Իշխանությունը քաղաքական կամք կունենա՞ դատական համակարգի անկախացման, կոռուպցիայի դեմ պայքարի, մենաշնորհների վերացման և համաձայնագրով ամրագրված այլ դրույթների կյանքի կոչման համար:
– Կարծում եմ՝ համաձայնագրի չիրացնելը նշանակում է կյանքի չկոչել Սահմանադրությունը, որովհետև մի զգալի մասով այս համաձայնագիրն արդյունք է այն բանի, որ ՀՀ–ն որդեգրել է պառլամենտարիզմի՝ Եվրոպական չափանիշներին համապատասխան: Սրանով իսկ ավելացել է ՀՀ ինքնուրույնությունը, դրա համար հաջողվեց կնքել պայմանագիր այն պարագայում, երբ ՀՀ-ն մինչ այս զարգանում էր այլ վեկտորով: Այժմ մի հոգի չէ ամբողջ իշխանությունը կենտրոնացրել, մի հոգի չէ, որ ներկայացնում է երկիրը: Այժմ խորհրդարանը կոլեգիալ մարմին է, բնականաբար, ճնշումները՝ կապված են ՀՀ-ի այս կամ այն քաղաքական գիծ ընտրելու հետ, չեն կարող իրականացնել այնպես, ինչպես նախկինում կարող էին մեկ անձի նկատմամբ անել: Հենց սա նկատի ունենալով է, որ ԵՄ-ն համագործակցության նոր ձևաչափ գտավ, քանի որ հիմա կա սահմանադրական հիմք, ձևավորված են մեխանիզմներ: Այն ինչ կա համաձայնագրի մեջ չի մնա թղթի վրա, առավել ևս այս պայմանագիրը չի մտնում հակասության մեջ Սահմանադրության հետ, քանի որ համընկավ Սահմանադրության կիրարկման փուլի հետ: Այս համաձայնագրում այն է, ինչը որ մենք եկող տարվա ապրիլից սկսած պետք է անենք, այստեղ գրել ու հետո չանելը կնշանակի չկատարել Սահմանադրությունը: Պարզ է, որ այս երաշխիքները մեր եվրոպացի գործընկերները տեսնում են, պարզ է, որ սա անշեղելի գործընթաց է, պարզապես այս գործընթացը պետք է դառնա ավելի խորքային, համապարփակ: Հիմա մեր որդեգրած սկզբունքների իրացման համար մի կողմ էլ է առաջացել՝ ԵՄ-ն իր համապատասխան գործիքակազմով, հիմա իրենք են գնահատելու այս համաձայնագրի դրույթն իրականացվեց, թե՝ ոչ: Հիմա կենտրոնացված չէ, մեկը չի կարող բոլորին հավաքել ու ասել, որ սա գրել են, ձևական է, իսկ դուք պետք է գնաք, ասեք, թե մենք կատարում ենք, բայց իրականության մեջ մեր հին կյանքով կապրենք: Այս գործելաոճը նախկինում եղել է, ես տեսել եմ Եվրախորհրդի անդամակցության պարտավորությունների կատարման մասով, բայց հիմա, վստահ եմ՝ շատ ավելի երաշխավորված է այն հանգամանքը, որ այն, ինչ ստորագրել ենք չի մնա թղթի վրա:
– Ի՞նչ ժամկետներում կյանքի կկոչվեն:
– Այստեղ պարզապես խոսքը տեմպերի մասին է, թե երբ և ինչ ժամկետներում այս բոլոր պարտավորվածությունները կյանքի կկոչվեն, որ մենք էլ մեր կայքում այդ փոփոխությունները տեսնենք: Սա էլ պետք է ունենա տրամաբանական ժամկետներ, իսկ այդ ժամկետները գնահատողը նորից լինելու է ԵՄ մեր գործընկերները:
– Համաձայնագրի կյանքի կոչման հիմքում Դուք խորհրդարանական համակարգը դրեցիք, սակայն խորհրդարանում մեծամասնությունը ՀՀԿ-ն է, որը նաև շեշտում է, որ անգամ 2018 թվականից հետո, երբ ՀՀ նախագահը Սերժ Սարգսյանը վայր կդնի լիազորությունները, միևնույն է, իրենց որոշումների հիմքում լինելու է Սերժ Սարգսյանի դիրքորոշումը: Այդ դեպքում ինչպե՞ս եք պատկերացնում բազմակարծության հիմքով որոշումներ կայացնելը:
– Աշխարհում չկա մի դեպք, որտեղ մեծամասնությունը չորոշի, թե իշխանությունն ով է լինելու, ինչպիսի ընթացք է լինելու: Իսկ ՀՀԿ-ն այդպես էլ պետք է կարևորի, բա իրենց լիդերն, բա իրենք ո՞ւմ վրա պետք է հենվեն: Հարց այստեղ այլ տեղ է, քանի որ նույն մեծամասնությունը, որը գոյություն ունի, նախորդ մեծամասնության նման կառավարվող մեծամասնություն չէ: Այս փոփոխությունը մենք պետք է տեսնենք, այսինքն՝ նախորդ մեծամասնություն առողջությամբ թելադրվում էր նախագահականից, որովհետև այդ նույն մեծամասնությունը որևէ ձևով չէր կարող ազդել նախագահ ինստիտուտի վրա, քանի որ նախագահն ընտրվում էր և 5 տարով ոչ մեկի առաջ պատասխանատվություն չուներ: Իսկ հիմա, երբ վարչապետ է ընտրվում մեծամասնության կողմից, այդ մեծամասնության առաջ հաշվետու է վարչապետը: Հիմա իրավիճակի փոփոխություն է եղել՝ կապված նրա հետ, թե ով է ումից կախված, քանի որ այն ժամանակ մեծամասնությունը կախված էր նախագահից, իսկ հիմա վարչապետը կախված է մեծամասնությունից: Սա բերելու նրա, որ մեծամասնությունը որակապես փոխվելու է: Նման վիճակ մենք ունեցել ենք 1990-91 թթ.-երին, երբ խորհրդարանական համակարգ էր, գերագույն խորհուրդ էր, ՀՀՇ-ն մեծամասնություն էր, բայց հենց իրենց վարչապետը՝ Վազգեն Մանուկյանը, իր իսկ մեծամասնության հետ խնդիրներ էր ունենում: Այդ ժամանակ ամեն մեկը, գիտակցելով իր խնդիրների կարևորությունը, բալանսավորում էր կատարում, արդյունքն այն էր լինում, որ որոշումը, որը կայացնում էր վարչապետը պետք է բավարարեր մեծամասնությանը: Հիմա իշխանության ապակենտրոնացում կա, որ ասում են, թե Սերժ Սարգսյանն իր իշխանությունը հավերժացնում է, չեն հասկանում, որը այդ իշխանությունը չկա, որ հավերժացվի: Հիմա Սերժ Սարգսյանը լինի, թե այլ անձ, միևնույն է, այլևս նման լիրազորություններ չկան, հիմա իշխանությունն ապակենտրոնացվել է, կձևավորենք նաև դատական իշխանությունը, որն ամբողջությամբ անկախ կղեկավարի բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից: Այժմ իշխանության հին ռեսուրսը չկա, ապակենտրոնացման, զսպման էլեմենտներ են առաջացել: Բնականաբար, խորհրդարանական համակարգը չունի լիմիտացիա, թե մարդն արդյոք կարող է վարչապետ լինել, քանի անգամ կարող է լինել, քանի որ վարչապետը չի ընտրվում կոնկրետ ժամկետով, այլ ամեն կես տարին մեկ կարող է անվստահության առաջ կանգնել: Սա է գնահատել նաև ԵՄ-ն, հիմա սա մեզ՝ Դաշնակցությանն էլ շատ պետք է, քանի որ մենք միշտ ասել ենք, որ Սահմանադրությունն ընդունելը մի բան է, բայց դրանից բխող հարյուրավոր օրենքներ կան, որոնք պետք է համահունչ լինեն եվրոպական չափանիշների, որովհետև այստեղ է լավագույն փորձը:
– Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի կետերի կյանքի կոչման համար այդքան էլ էական չէ, թե ով կլինի 2018 թվականի վարչապետը:
– Կարծում եմ, որ առանցքային նշանակություն չունի, թե ով կլինի, որովհետև այն ծրագրերը, որ հաստատել ենք, անձով պայմանավորված չէ: 2017-2022թթ. Կառավարությունն իր ծրագրերը պետք է իրականացնի, լուծումներ գտնելու առումով ուղղությունները հստակ են սահմանված, որը մեզ բավարարում է: Բայց այստեղ անձի հատկանիշները կարող են նաև նպաստել, որ ամեն ինչ կատարվի ավելի արագ, քանի որ այս կամ անձը կարող է արագացնել կամ դանդաղեցնել գործընթացը՝ կապված իր որակական հատկանիշների հետ: Այստեղ է խնդիրը, որ մենք նոր Կառավարության ձևավորման ժամանակ հաշվի առնենք, որ լինի այն անձը, որ այս ամենը յուրացրել է, ընդունել է և հասկանա, որ մեծ տեմպեր են անհրաժեշտ, որ մարդիկ իրենց կենցաղում փոփոխություն տեսնեն: Ուղղությունը ճիշտ է, բայց տեմպերը գոհացուցիչ պետք է լինեն:
– Ասացիք, որ պետք լինի անձ, որը տեղյակ է ամբողջ գործընթացից: Նկատենք, որ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի իշխանության ընթացքում են եղել Ձեր ասած գործընթացները՝ փորձ արվեց ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագիր կնքել, որը չկնքվեց, ՀՀ-ն անդամակցեց ԵՏՄ-ին, կատարվեց Սահմանադրական փոփոխություններ, կնքվել է ԵՄ-ի հետ շրջանակային համաձայնագիրը: Նախագահ Սարգսյանը տիրապետում է ամբողջ գործիքակազմին, այսինք՝ կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ ՀՀԿ-ի՝ 2018 թ. վարչապետի թեկնածուն կլինի Սերժ Սարգսյանը, իսկ Դաշնակցությունը կսատարի թեկնածությունը:
– Անձի հետ կապված մենք միշտ նույն բան ենք ասել ու հիմա էլ ասեմ՝ մեր կոալիցիոն համաձայնագրով վարչապետի թեկնածու առաջադրելու իրավունքը ՀՀԿ-ին է: Քանի դեռ ՀՀԿ-ն որևէ առաջարկով հանդես չի եկել մենք չենք կարող խոսել, իսկ երբ հայտարարի մենք, բնականաբար, մեր ասելիքը կունենանք: ՀՀԿ-ն պետք է առաջարկի այս կամ անձին, իսկ մենք քննարկենք ու հասկանանք, թե այս կամ անձն ընդունելի է, թե՝ ոչ: Առաջարկությունը պետք է գա ՀՀԿ-ից, դրա համար մենք առաջ չենք ընկնում ու խոսում վարչապետի թեկնածու մասին:
– Ձեր ասած չափանիշներին, այսինքն՝ գործընթացին ամբողջությամբ տեղյակ լինի և այլն, համապատասխանում է ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն, ի դեպ, դու կոալիցիա եք կազմել ՀՀԿ-ի հետ հենց իր իշխանության օրոք: Դուք կո՞ղմ կլինեք Սերժ Սարգսյանի թեկնածությանը:
-Կառաջարկեն, կքննարկենք ու այդ ժամանակ էլ կասեն: Հիմա օդի մեջ խոսելու իմաստը չեմ տեսնում:
– Իսկ, եթե հաշվի առնենք այն, որ տեսակետ կա, թե գործող վարչապետ Կարեն Կարապետյանը ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի ջատագովներից չէ, ավելին՝ կողմնորոշում դեմի ՌԴ է: Ստացվո՞ւմ է, որ Կարեն Կարապետյանի կփոխարինվի:
– Նախ ասեմ, որ մենք նման գնահատականներ չունենք, մեր գնահատական այն հանձնառություններ են, որոնք միասին ունենք և դրա կատարելու հետ կապված պատասխանատվությունն է մերը: Մարդը պետք է գիտակցի պատասխանատվությունը, որ մարդը պետք է ստանձնի, կատարի ու այդ ուղղությամբ ամենաարդյունավետ քայլեր անի: Մենք առաջնորդվելու ենք այս սկզբունքով:
– ՀՅԴ-ն ՀՀԿ-ի հետ կոալիցիոն գործընկեր է, իսկ 2018թ. մի քանի ամիս է մնացել, քննարկում չկա՞ հնարավոր թեկնածու հետ կապված:
– Որևէ քննարկում չկա, սա դեռ հասունացած թեմա չէ, այս ամիսների ընթացքում այնքան բան կփոխվի: Ժամանակի ընթացքում այնքան բան կփոխվի, չի կարելի ժամանակից առաջ ընկնել:
– Ընտրված վարչապետը պետք է փոխվարչապետներ առաջարկի, իսկ դուք կոալիցիոն գործընկերներ եք: Հնարավոր է, որ փոխվարչապետներից մեկը լինի ՀՅԴ ներկայացուցիչ, թե ձեր համար կարևոր է չէ այդ պաշտոնում ձեր կուսակցության ներկայացուցիչ ունենալը:
– Ո՞նց կարող է կարևոր չլինել փոխվարչապետի ով լինելը կամ որ ոլորտը համակարգելը: Նաև մեզ համար շատ կարևոր է կառավարության կառուցվածքի և գործունեության կարգի մասին օրենքը, որը շատ հստակ պետք է տարանջատի Կառավարության լիազորությունները, նախարարի լիազորությունները, որ հստակ լինի, թե ով ինչի համար է պատասխան տալիս, և մեկը մյուսի դաշտ չմտնի: Այ տարանջատումերը, երբ կկատարվեն, նոր անձի հարցը կքննարկենք:
