Ռուսաստանի վերաբերմամբ, պատմականօրէն գոյութիւն ունեցած են (եւ ունի՛ն) երկու հակադիր կարծրատիպային (stereotypical) մտայնութիւններ՝ հայ քաղաքական կեանքի ֆոլքլորին մէջ:
Առաջինը, որ կ՛ըսէ, թէ կարելի չէ որեւէ ձեւով Ռուսաստանին հակադրուիլ կամ նոյնիսկ հակաճառել անոր… քանի որ անկէ կախուած է մեր գոյութիւնը այբէն մինչեւ ֆէ: Ռուբէն Տէր Մինասեան (Ռուբէն Դարբինեանի վկայութեամբ) համոզուած էր, որ մեր ժողովուրդը չէ «սորված» կռուիլ ռուսին դէմ: Սորված է կռուիլ թուրքի՛ն դէմ… Ուշագրա՛ւ դիտարկում:
Երկրորդը, որ կ՛ըսէ, թէ կարելի է ամէնէն փողոցային արտայայտութիւններով անուանարկել Ռուսաստանն ու ռուսը, միաժամանակ ապաւինելով հայ-ռուսական համագործակցութեան խարիսխին՝ հնարաւոր դարձնելու համար մեր պետականութեան լինելիութիւնը:
Այս երկու մտայնութիւնները կը թուին խորապէս արմատացած ըլլալ՝ անհնարին դարձնելով որեւէ առարկայական քննարկում: Անշուշտ կայ նաեւ վերջին կարծրատիպը, որով դուռը վերջնականօրէն կը փակուի մեր առջեւ, քանի որ մենք՝ Սփիւռքէն խօսողներս, մեր կաշիին վրայ չենք զգացած «ռուս»ին ներկայութիւնը:
Ըստ իս, կարեւոր է, որ այս հարցը դրուի համակողմանի քննարկման, քանի որ մենք բոլորով պարտական ենք մեր երկրի ապագային համար: Նժարին վրայ՝ մեր բոլորին զաւակներն են, որոնք վաղը պիտի դիմագրաւեն «ռուս»ին ներկայութիւնը, երբ մենք այլեւս չկանք:
Ես համոզուած եմ, որ երկու մտայնութիւններն ալ դարբնուած են պատմական դառն փորձառութիւններու բովին մէջ, զորս ոչ ոք իրաւունք ունի ստորագնահատելու: Բայց նաեւ թող ներուի ինծի ըսել, որ երկուքն ալ կը բխին քաղաքական անգրագիտութենէ, զոր ազգովին յաղթահարելու խնդիր ունինք մենք այսօր: Աւելի՛ն. անոնք կը բխին ինքնավստահութեան պակասէ եւ խուճապային հոգեբանութենէ, որոնք միշտ ալ եղած են վատ յուշարարներ:
Մենք պէտք ունինք երրորդ մտայնութեան, որ այսուհետեւ պէտք է հիմ հանդիսանայ մեր քաղաքական վարքագծին: Ներկայի երկուքը կը մատնեն այն վախը, թէ մենք ի վիճակի չենք կառավարելու (manage) այս շատ կենսական յարաբերութիւնը: Իրականութիւնը այն է, որ այս յարաբերութիւնը կառավարելի է (եւ կառավարուա՛ծ), քանի որ ոչ մէկ մեծապետութիւն – եւ յատկապէս Ռուսաստա՛նը – չէ այն անսասանելի ճիւաղը, զոր կը կառուցենք մեր մտքերուն մէջ: Ռուսաստան եւս կ՛ապրի իր ռազմավարական կարիքներով, տկարութիւններով եւ վախերով: Եւ այս ոլորտը նաեւ մեր քաղաքական գործադաշտն է, ուր մենք պիտի կարենանք գործել ամէնէն փայլուն հանճարով եւ հեռահաս ռազմավարական գործընկերոջ նախատեսութեանբ… եւ առանց անհարկի հակազդեցութիւններու: Այս գործադաշտէն փախուստ չկա՛յ: Ան մեր «տուն»ն է եւ մեր «խոհանոց»ը: Եւ մենք վերջապէս պիտի անվերապահօրէն յարինք այն վարդապետութեան, որ ոչինչ – բացաձակապէս ոչի՛նչ – դուրս կը գտնուի մեր կարելիութեան սահմաններէն:
Եզրափակենք քաուպոյներու բանաստեղծին հրաշալի իմաստութեամբ՝ Well, son, there ain՛t nothing we can՛t do and damn little we won՛t try! Այո, որդի, չկայ բան, որ մենք չկարենանք ընել եւ շատ քիչ բան, որ փորձելու չենք…
ԿԱՐՕ ԱՐՄԵՆԵԱՆ
Օգոստոս 1, 2018
Ուաշինկթըն
