«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԺ ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար, ՀՅԴ Բյուրոյի անդամ Վահան Հովհաննիսյանը
– Տպավորություն է, որ ՀՅԴ-ն դեմ է իշխանություն-Հայ ազգային կոնգրես երկխոսության կայացմանը:
– Դա ընդամենը տպավորություն է: Եթե այս դիալոգը, կիսաբաց դռներով Կոնգրեսի խցկվելը ի վերջո բերելու է երկրի կայունության աստիճանի աճին, մենք միայն կարող ենք ողջունել և բացարձակապես դեմ չենք: Ու դա հնարավոր է, որովհետև այդ քաղաքական ուժերի գաղափարական սուր տարբերություն չեմ էլ տեսել երբեք, մոտ 17 տարի: Այս առումով մենք չենք տեսնում մեծ պրոբլեմ: Պրոբլեմը միայն այն է, թե ծրագիրը, որի շուրջ համաձայնվում են համագործակցել, դիալոգը վարելու արդյունքները ո՞ր ծրագրի շուրջ են ակնկալվում, որքա՞ն առնչություն ունեն հայ ժողովրդի իրական օրակարգի հետ. գնաճի, դժվար կյանքի,արտաքին վտանգների կասեցման, սպառնալիքների չեզոքացման, սոցիալական կամ որևէ այլ ասպարեզում արդարության հաստատման հետ կապ ունե՞ն, թե՞ ոչ: Սա է, որ հարցական է: Այսինքն` պարզ է, որ մեր հասարակության բավական զգալի մաս իսկապես մտահոգ է այն մարդկանց ճակատագրով, ում շատերը համարում են քաղբանտարկյալ: Դա ակնհայտ է, անժխտելի: Բայց որքան արհեստական է այդ հարցը համարել մեր հասարակության կարևորագույն օրակարգային խնդիր: Կամ արդյոք թոշակառուները, որ իրենց թոշակով չեն կարող իրենց երեխային պահել, թոռնիկներին նվեր գնել, որքանո՞վ են մտահոգ, թե օպոզիցիան ո՞ր հրապարակում կանի իր միտինգը` Մատենադարանո՞ւմ, Օպերայի մո՞տ, թե՞ չի անի ընդհանրապես: Այս առումով մենք հարցեր ունենք, բայց մեր հարցերը բացարձակապես պրոբլեմ չեն ստեղծի դիալոգի առումով: Մենք միայն կողջունենք, եթե այն Հայաստանի համար դրական արդյունքների կբերի:
– Բայց Կոնգրեսի առաջ քաշած 15 հարցերը նաև վերաբերում են ձեր նշած սոցիալական ոլորտի խնդիրներին, արտաքին մարտահրավերներին: Եվ շատ հարցերում դրանք համահունչ են ՀՅԴ դիրքորոշմանը:
– Գիտեք, պատմության մեջ ոչ մի բան ոչ ոք առաջինը չի հնարել: Այն, ինչի մասին խոսվում է այսօր Հայաստանում, վստահեցնում եմ, խոսվել է նաև անտիկ Հունաստանում, խոսվել է հին Եգիպտոսում, խոսվել է միջնադարյան Հայաստանում: Ոչ ոք չպետք է փորձի իրեն առաջին գյուտարարը հայտարարի այս կամ այն քաղաքական հարցում: Բայց եկեք անկեղծ լինենք, ինչի մասին խոսում ենք մենք այսօր` լինելով ընդդիմություն, այդ ամենը միգուցե տարբեր շեշտադրումներով ու տարբեր տոնայնության մեջ ասել ենք, երբ կոալիցիայի անդամ էինք, ասել ենք, երբ նախագահը Լևոն Տեր-Պետրոսյանն էր: Մեր դիրքորոշումը կախված չի մեր դիրքից` իշխանության մեջ ենք, իշխանության հետ համաձայնագիր ենք կնքել, թե օպոզիցիա ենք, որովհետև մենք ունենք մեր ծրագիրը և այդ ծրագրի հետևից էլ գնում ենք: Իսկ ով մեզ հետ կգա-ով մեզ հետ չի գա` իր պրոբլեմն է: Մենք, ի վերջո, ասել ենք շատ բաներ, որոնք հետո կրկնվեցին «100 քայլի» մեջ, 15 հարցի մեջ և այսօր` 3 հարցի մեջ: Մեզ պարզապես հետաքրքրում է, թե ո՞նց «100 քայլը» դարձավ 15 հարց, իսկ 15 հարցն էլ` 3 հարց: Մեզ հետաքրքիր է` իսկ ինչո՞ւ այդ երեք հարցերի մեջ չկա «Ա1+» հեռուստաընկերության բացումը, եթե իշխանության առջև Կոնգրեսի դրած հարցերը որևէ առնչություն ունեն մեր ժողովրդի, այլ ոչ միայն Կոնգրեսի օրակարգի հետ: Այդ ո՞նց եղավ, որ օպոզիցիայի տեսանկյունից այդ կարևորագույն հարցը լվացվեց, գնաց: Իսկ մեր դրած հարցերը երբեք ո՛չ քանակապես, ո՛չ որակապես չեն փոխվել: Ընդհակառակը` ավելացել են և ավելացել են, քանի որ իշխանությունների ցանկացած քայլ նոր պրոբլեմ է ստեղծում մեր ժողովրդի գոյատևման համար:
– Կոնգրեսն էլ է ասում, որ իր դրած հարցերը չեն նվազել, ավելին` եթե սկզբում որպես երկխոսության նախապայման դրված էր միայն քաղբանտարկյալների ազատ արձակման հարցը, ապա հիմա դրան ավելացրին ևս երկուսը:
– Ես բոլորովին չեմ ուզում գնահատել նրանց տակտիկական նկատառումները: Իրենց իրավունքն է` հաշվարկել, թե որ քայլը երբ պահանջել: Վերջապես, որքան հասկացա` շախմատային խաղի մասին է գնում խոսքը: Բայց, ի վերջո, հարցը հետևյալն է` արտահերթ ընտրությունների գնո՞ւմ ենք, թե՞ ոչ: Արտահերթ ընտրությունների պահանջ կա՞, թե՞ ոչ: Եթե կա նման պահանջ, նշանակում է` Կոնգրեսը լեգիտիմ չի ճանաչում առնվազն երեք մարմին: Կոնգրեսը լեգիտիմ չի ճանաչում նախագահին, ոչ լեգիտիմ է համարում ԱԺ-ն, այլապես հարց է առաջանում, թե ինչո՞ւ է պահանջում նախագահի և ԱԺ արտահերթ ընտրություններ: Այս տրամաբանությամբ, Կոնգրեսը, բնականաբար, լեգիտիմ չի համարում նաև կառավարությանը, քանի որ այն ստեղծված է այս երկուսի կողմից: Ուրեմն` Կոնգրեսը իշխանության լեգիտիմության հարց է դնում, բայց այդ լեգիտիմության պակասն ունեցող իշխանության հետ գնում է բանակցությունների այն հարցերի շուրջ, որոնք ոչ լեգիտիմ իշխանություններից ակնկալելն առվնազն ճիշտ չի:
– Արտահերթ ընտրությունների հարցը Կոնգրեսի օրակարգից երբեք դուրս չի եկել:
– Դե թող անեն դա: Ես ուզում եմ հասկանամ` ինչո՞ւ երկու կողմն էլ` ե՛ւ իշխանությունը, ե՛ւ Կոնգրեսը թեև բացառում են երրորդ ուժի գոյությունը, այնուամենայնիվ, որոնում են երրորդ ուժի OK-ը` իրենց դիալոգի վերաբերյալ: Իսկ երրորդ ուժը միշտ էլ եղել է ու կա:
– Ի վերջո, ՀՅԴ-ն ցանկանո՞ւմ է, որ երկրում տեղի ունենան արտահերթ ընտրություններ:
– Նրանք, ովքեր արտահերթ ընտրություններ են պահանջել` հիմա արդեն չպահանջելով, մոռանում են, որ դրանով ճանաչում են` երկրում իշխանափոխությունը կարող է ու պետք է տեղի ունենա ընտրության ճանապարհով: Հիմա իշխանափոխության գնում են ընտրության ճանապարհով: Մեկն ասում էր` գնում են արտահերթ ընտրությունների ճանապարհով, մյուսն ասում է, որ գնում է իշխանափոխության հերթական ընտրությունների միջոցով: Արդյո՞ք այդքան մեծ էր տարբերությունը, որ թույլ տար նրանց` մեր կուսակցությանը մեղադրել կեղծ ընդդիմություն լինելու մեջ: Հիմա մենք տեսնում ենք, որ արժեքային համակարգը, որով գնահատում էին, բոլորովին խեղվել է: Ավելի ճիշտ, գալիս է իր ճիշտ մեկնակետին, որովհետև ես չեմ կարող հասկանալ` ի՞նչ է նշանակում հակադրել «իրական ընդդիմությանը» կոնստրուկտիվ ընդդիմության հետ: Իսկ ո՞վ է ասել, որ իրական ընդդիմությունը կառուցողական չպետք է լինի: Եթե կառուցողական ընդդիմություն չի, ապա ի՞նչ ձևի ընդդիմություն է` քանդո՞ղ, երկրին վնաս տվո՞ղ: Եթե դուրս ես գալիս այս տրամաբանությունից, ստացվում է ապուշ փակուղի, որից մարդիկ փորձում են դուրս գալ երեք հեշտագույն պայման դնելով, որպեսզի իշխանությունը կիսաբացի դուռը: Որտեղից է կիսաբացում դուռը: Փակուղուց: Հիմա կիսաբացել է դուռը, դե խցկվեք:
– ՀՅԴ-ին ու ԲՀԿ-ին մշտապես համարել են Քոչարյանի հենարանը համարվող ուժ: Տարօրինակ չի, որ երբ նկատվեցին ընդդիմություն-իշխանություն երկխոսության տարրերը, ԲՀԿ-ն հայտարարեց առանձին ցուցակով ընտրություններին մասնակցելու մասին, իսկ ՀՅԴ-ն էլ, ի դեմս ՀՅԴ Բյուրոյի անդամ Հրանտ Մարգարյանի, չբացառեց Քոչարյանի վերադարձը:
– ԲՀԿ-ն ինքն է որոշում իր քաղաքական ուղեգիծը, չեմ ցանկանում մեկնաբանել: Պարզապես հարցական է մեզ համար` վերջերս ստորագրված հուշագրի մեջ որոշ կետեր արդյո՞ք չեն ենթադրում համատեղ ցուցակով գնալ, քանի որ երբ կուսակցությունները պայմանավորվում են չանել քայլեր, որոնք կարող են փոխել կուսակցությունների այսօրվա հարաբերակցությունը, կարող է նշանակել միայն մեկ բան` իրենք կարող են չփոփոխել հարաբերակցությունը մեկ ցանկի մեջ զետեղվելով: Այլապես, իրենք չեն որոշողը հարաբերակցությունը, այլ ժողովուրդը պետք է որոշի, թե ում որքան ձայն տա: ԲՀԿ ապագա վարքի վերաբերյալ ես չեմ կարող կանխատեսումներ անել: Իսկ ՀՅԴ կապը Ռոբերտ Քոչարյանի հետ կայանում է երկու կարևոր ակտի մեջ. մենք պաշտպանել ենք նախագահական ընտրություններում նրա թեկնածությունը 1998 և 2003թթ: Առաջին ընտրություններից հետո որևէ քաղաքական կոալիցիայի մեջ չենք եղել, այլ առանձին դաշնակցականներ գործուղվել են կառավարություն աշխատանքի, բայց առանց կուսակցության կողմից քաղաքական պատասխանատվություն ստանձնելու: Եվ երկրորդ պարագայում ստեղծվել է կոալիցիա, որն իր կառուցվածքով, բովանդակությամբ ու աշխատանքային տրամաբանությամբ բացարձակապես նման չի եղել նրան, որն այսօր կոչվում է կոալիցիա:
– Իսկ ինչո՞ւ հենց ՀՅԴ-ն չբացառեց Քոչարյանի վերադարձը:
– Իսկ ո՞վ կարող է դա բացառել: Դաշնակցականը` որպես ցանկացած այլ քաղաքացի, չի կարող բացառել մեկ այլ քաղաքացու վերադարձը, մուտքը քաղաքականություն կամ քաղաքականությունից առհավետ հեռանալը: Ի՞նչ կապ ունի այստեղ ՀՅԴ-ն` որպես կուսակցություն: Որևէ տեղ ասվե՞լ է, որ այդ վերադարձին ՀՅԴ-ն պատրաստվում է նպաստել կամ խանգարել, կամ օգտակար լինել ինչ-որ այլ ձևերով: Բացարձակապես ոչ: Խոսքը գնում է ընդամենը Քոչարյանի վերջին հարցազրույցին տված մեկնաբանությանը, որ այո, դա կարող է նշանակել վերադարձ քաղաքականություն: Նույն հարցազրույցում Հրանտ Մարգարյանն ասել է, որ կարող է և չնշանակել վերադարձ: Եթե նկատել եք, այդ հարցազրույցում օգտագործվում են հետևյալ բառակապակցությունները` «ես հավատում եմ», «ես կարծում եմ», «ես մտածում եմ»: Ու որևէ տեղ «որոշում» չեք տեսնի:
«Ժամանակ»
Արման Գալոյան
