Վերջին երկու օրերի ընթացքում, Թեհրանի քաղաքական-լրագրողական շրջանակներում քննարկւող թիւ 1 թեման նախօրէին, Իրանի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորման կապակցութեամբ Եւրոխորհրդարանի ընդունած բանաձեւն է:

Գրեթէ բոլոր փորձագէտները միակարծիք են, որ այն անկիւնադարձային որոշում է, որը կոչւած է երկարատեւ կտրւածքով որակական նոր մակարդակ հաղորդել Թեհրան-Բրիւսէլ յարաբերութիւններին:

Փորձագէտների կարծիքով՝ ընդունւած փաստաթղթի կարեւորութիւնը կարելի է հակիրճ այսպէս ամփոփել.

Առաջին. Եւրոմիութիւնը պաշտօնապէս Իրանին ճանաչում է որպէս տարածաշրջանային կարեւորագոյն եւ առանցքային խաղացողի՝ առանց որի անհնար է պատկերացնել Մերձաւոր Արեւելքի հիմնահարցերի կարգաւորումը:

Երկրորդ. Հակառակ բանաձեւում տեղ գտած մտահոգութեանը, այն յստակօրէն տարանջատում է Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ կայացած համապարփակ համաձայնագրի եւ Իրանի հրթիռային փորձարկումների թեմաները:

Երրորդ. Եւրոպական ընտանիքն առաջին անգամը լինելով, յստակօրէն խոստովանում է, որ Իրանի պետական գաղափարախօսութիւնն ու Սահմանադրութիւնը չպէտք է դիտարկել որպէս արգելք, որը կարող է խոչընդոտել ժողովրդավարութեան եւ մարդու իրաւունքների խնդիրների հետ կապւած պաշտօնական Թեհրանի հետ կառուցողական դիսկուրսը:

Ոչ կարեւոր հանգամանք է նաեւ այն փաստը, որ ընդունւած բանաձեւը զգալիօրէն սահմանափակելու է Վաշինգտոնի հնարաւորութիւնը (ով էլ որ լինի ԱՄՆ-ի յաջորդ նախագահը) Իրանի վրայ քաղաքա-տնտեսական նոր՝ յաւելեալ ճնշումներ բանեցնելու կամ էլ միջուկային համապարփակ համաձայնագրի հաւանական չեղարկման գործում, զրկելով նրան իր սերտագոյն դաշնակցի՝ ԵՄ-ի ձայնակցութիւնից:

Հանրագումարում, այն զգալիօրէն չէզոքացնելու է արտաքին քաղաքականութեան ոլորտում Իրանին սպառնացող տարբեր նշանակութեան եւ տրամաչափի մարտահրաւէրները, կազմաքանդելու է Իրանի մեկուսացման մարտավարութիւնը, երկրին ընձեռելու է մանեւրի մեծ հնարաւորութիւն եւ առեւտրա-տնտեսական նոր հորիզոններ:

Իհարկէ, չպէտք է անտեսել այն իրողութիւնը, որ Թեհրանում, Իրանի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորման մասին Եւրոպական պարլամենտի ընդունած բանաձեւի կապակցութեամբ արձագանգները միանշանակ չեն:

Ուլտրապահպանողական շրջանակները, որոնք դեռեւս բարձրաձայնում են արտաքին քաղաքականութեան ոլորտում դիմակայութեան դոկտրինայի անհրաժեշտութեան մասին՝ փորձելով համապարփակ համաձայնագիրը ներկայացնել որպէս կատարեալ ձախողում ու պարտութիւն, շատ սառն են արձագանգել այս իրադարձութեանը:

Երէկւայ յարաբերական լռութիւնից յետոյ, ուլտրապահպանողական շրջանակների հետ կապւած լրատւամիջոցները փորձել են հնարաւորինս աւելի ցայտուն ներկայացնել ընդունւած բանաձեւում տեղ գտած պաշտօնական Թեհրանի համար անընդունելի այն մի քանի կէտերը, որոնց մասին արդէն յայտարարութեամբ հանդէս է եկել ԱԳ-ի պաշտօնական ներկայացուցիչը:

Մասնաւորապէս «Վաթան էմրուզ» օրաթերթն անդրադառնալով թեմային, գրել է, թէ ընդունւած բանաձեւի միջոցով ԵՄ-ն ոչ թէ ցանկանում է կարգաւորել իր յարաբերութիւնները Թեհրանի հետ, այլ՝ հետապնդում է յետին այլ նպատակներ: Ակնյայտ է, որ օրաթերթը պարզորոշ կերպով փորձում է ակնարկել ժողովրդավարութեան եւ մարդու իրաւունքների թեմաների հետ կապւած բանաձեւում տեղ գտած կէտերին՝ դրանք ներկայացնելով որպէս Իրանի ներքին գործերին միջամտելու փորձ:

Անշուշտ, բանաձեւում տեղ գտած բոլոր կէտերը չեն, որ ընդունելի են Իրանի համար: Այդուհանդերձ դա չի նշանակում, որ պաշտօնական Թեհրանը պէտք է բաց թողնի այն եզակի հնարաւորութիւնները, որոնք ընձեռում է այս բանաձեւը:

Դեռ աւելին՝ Իրանը պէտք է օգտագործի բանաձեւի հէնց այդ բացասական՝ անընդունելի կէտերը Եւրոպայի հետ կառուցողական դիսկուրս սկսելու նպատակով: Դա կարող է մեծապէս նպաստել Արեւմուտքի համար իրանական իրականութեան այսպէս կոչւած բացայայտմանը՝ զգալիօրէն չէզոքացնելով հակաիրանական քարոզչութիւնը:

Եւ վերջապէս չմոռանաք, որ ընդամենը մի քանի տարի առաջ երկրին ինչպիսի լրջագոյն մարտահրաւէրների դէմ էր կանգնեցրել արտաքին քաղաքականութեան ոլորտում որդեգրւած միանշանակ դիմակայութեան դոկտրինան:

Կարծում ենք, թէ մեր երկրի շարքային քաղաքացիների կարճաժամկէտ պատմական յիշողութիւնում դեռեւս թարմ պահպանւում են այդ օրերի հետ կապւած յուշերը:

ԱՐԱՄ ՇԱՀՆԱԶԱՐԵԱՆ
«ԱԼԻՔ»
27 Հոկտ. 2016