Հարցազրոյց՝ Իրանի Իսլ. խորհրդարանում Թեհրանի եւ հիւսիսային իրանահայութեան պատգամաւոր դոկտ. Կարէն Խանլարեանի հետ

Երեւանում երկու օր շարունակ (նոյ. 19-ին եւ 20-ին) ՀՀ Սփիւռքի նախարարութիւնը նախաձեռնել եւ ի մի էր բերել հեղինակաւոր քաղաքագէտների, փորձագէտների եւ վերլուծաբանների, որոնք երկօրեայ գիտաժողովի շրջանակներում քննարկել են 21-րդ դարի մարտահրաւէրներին ու Հայաստանի անվտանգութեան հիմնախնդիրները:

Այս գիտաժողովին իրանահայ համայնքը ներկայացնում էին՝ Իրանի Իսլ. խորհրդարանում հիւսիսային եւ հարաւային իրանահայութեան պատգամաւորներ՝ դոկտ. Կարէն Խանլարեանը եւ Ռոբերտ Բեգլարեանը եւ լրագրող, վերլուծաբան Ռոբերտ Մարգարեանը:

Իսկ մինչ այս կարեւոր իրողութիւն սեպւեց հայ-իրանական բարեկամական յարաբերութիւնների պատմական իրողութիւններում՝ նոյեմբերի 8-ին հայ-իրանական համատեղ ծրագրի շրջագծում կատարւեց «Մեղրի» հիդրոէլեկտրակայանի հիմնօրհնէքը՝ Արաքս գետի վրայ, որին ներկայ էին նաեւ Իսլ. խորհրդարանի մեր պատգամաւորները:

Այս հարցերի շուրջ նախապէս պայմանաւորւածութեան համաձայն՝ նախատեսել էինք հարցազրոյց ունենալ պատգամաւորների հետ, բայց վերջին պահին յարգելի պատճառով, ցաւօք, մեր զրոյցին չկարողացաւ միանալ պրն. Ռոբերտ Բեգլարեանը: Այստեղ ներկայացնում ենք դոկտ. Կարէն Խանլարեանի տեսակէտները եւ տպաւորութիւնները, որոնք աներկբայօրէն որոշակիօրէն արտացոլում են նաեւ պրն. Բեգլարեանի հայեացքները:
Իսկ հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանի տեսակէտներին մէկ այլ առիթով ծանօթանալու առիթը չենք ուշացնի:

Հ.- Երեւանում վերջերս Սփիւռքի նախարարութեան նախաձեռնութեամբ կայացած «21-րդ դարի մարտահրաւէրները եւ Հայաստանի անվտանգութեան հիմնախնդիրները» համաժողովը եւ նման ազգային հիմնահարցեր քննարկող եւ ի մի բերող գիտաժողովները որքանով են արդիւնաւէտ Ձեր կարծիքով:

Պ.- Այս համաժողովը, որը նաեւ ընդհանուր խորագրով յայտարարւած էր Քաղաքագէտների եւ միջազգայնագէտների համահայկական խորհրդաժողով, բնոյթով առաջինը չէր, բնականաբար, համահայկական բնոյթի բազմաթիւ համաժողովներ են վերջին տարիներում տեղի ունեցել՝ մամուլի, առեւտրական ոլորտի, տնտեսական եւ այլն, եւ սա էլ, կարծում եմ, այս շարանի մէջ արդէն իր բուն թեմայով հերթական համաժողովն էր, բայց որակական եւ տեսականօրէն տարբեր հարթութեան:

Նախնական յայտարարութեան համաձայն՝ այս համաժողովին հրաւիրւել էին հարիւր քաղաքագէտ եւ միջազգայնագէտներ, որից 40-ը արտերկրից էին եւ բաւական հետաքրքիր զեկոյցներ այստեղ ներկայացւեցին՝ անվտանգութեան, ազգային գերխնդիրներին, Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակին առնչւող, եւ կարծում եմ, որ իր թեմաների իմաստով ու տեղում հնչած զեկոյցների առումով շատ օգտակար էր եւ լաւատեղեակ լինելով Սփիւռքի նախարարութեան եւ անձամբ տկն. Հրանուշ Յակոբեանի ազգային մտածողութեանը՝ կարծում եմ, որ այս արդիւնքները լաւապէս կը ծառայեցւեն համազգային գերխնդիրների լուծմանը եւ մտածողութեան տարածմանը:

Հ.- Պրն. Խանլարեան, հայ-իրանական համատեղ ծրագրի շրջագծում Արաքս գետի վրայ կառուցւելու է «Մեղրի» ՀԷԿ-ը, հիդրոէլեկտրակայանը, որի հիմնօրհնէքը տեղի ունեցաւ նոյեմբերի 8-ին: Եթէ կարելի է խօսէք այս միջկառավարական ծրագրի մասին, որի առումով Ադրբեջանի արձագանգը արդէն իսկ չի ուշացել:

Պ.- Հետաքրքիր մօտեցում կայ մարզային կամ սահմանային կէտերի հետ կապւած. այս քաղաքականութիւնը կոչւում է ընդհանուր վերտառութեամբ հիդրոքաղաքականութիւն: Հիդրոքաղաքականութեան միջոցով հարեւան երկրները կարողանում են որոշ՝ աւելի գէոպոլիտիկական խնդիրներ լուծել կամ բարեկամութիւնը խորացնել: Հիդրոքաղաքականութեան հերթական դրսեւորումներից մէկը կարծում եմ կարելի է եւ պէտք է համարել Արաքսի ջրի վրայ կառուցւող երկու ՀԷԿ-երը, որոնցից մէկը պէտք է կառուցւի Հայաստանի հողի վրայ, միւսը՝ իրանական, բայց շատ մօտ տարածութեամբ՝ ընդամէնը 20-25 կիլոմետր տարբերութեամբ: Այդ հինդրոէլեկտրակայանների արտադրած հոսանքը պէտք է օգտագործւի թէ՛ Հայաստանում, եւ թէ՛ Իրանում: Ես կարծում եմ՝ այդ հիդրոքաղաքականութեան արգասիքներից մէկն էր սա եւ, իհարկէ, քաղաքական ենթատեքստ ունեցող մեծ պրոէկտ է, թէ ունի իր տնտեսական որոշակի էներգետիկ խնդիրները, կոմպոնենտները (բաղադրիչները), բայց ունի նաեւ քաղաքական ենթատեքստ եւ Ադրբեջանի հակազդեցութիւնը պատահական չէ: Իհարկէ, ես կարծում եմ, որ այդ հակազդեցութիւնը մի քիչ հեռու է քաղաքական եւ յատկապէս դիւանագիտական քաղաքավարական նորմերից, բայց, այնուամենայնիւ, հաշւի առնելով Ադրբեջանի վերջին շրջաններում վարած քաղաքականութիւնը՝ Իրանի նկատմամբ, սա ես համարում եմ բնական հակազդեցութիւն, որովհետեւ վերջին շրջանում Ադրբեջանը բաւականին թշնամական եւ ոչ-բարիդրացիական քաղաքականութիւն է վարում Իրանի նկատմամբ. ես նկատի ունեմ, որ միջուկային ոլորտի գիտնականների սպանութիւնների հետ կապւած լրտեսական գործողութիւնների ուղղակիօրէն հասցէատէրը եղաւ Ադրբեջանը: Եւ այնուհետեւ նաեւ վերջին օրերին էլ, ինչպէս ականատես եղանք, բաւական կոպիտ հակաիրանական դիրքորոշումներ հնչեցին Ադրբեջանի խորհրդարանում՝ ընդհուպ մինչեւ այնտեղ, որ Իրանը ահաբեկչական երկիր է կամ ահաբեկիչներին հովանաւորող երկիր է:

Ադրբեջանական այս հիստերիան ես լաւ եմ հասկանում, որովհետեւ նրանք կարծես թէ արդէն դարձրել են մնայուն ձեւ, միջազգային դիւանագիտական հարցերը լուծելու համար այդ հիստերիան դարձրել են մնայուն մօտեցում կամ հարցերին նայելու մնայուն դիտանկիւն, որը, իհարկէ, շատ ցաւալի է:

Հ.- Վերադառնանք կրկին համաժողովի թեմային: Կը ցանկանա՞ք որեւէ բան աւելացնել:

Պ.- Ես ցանկանում եմ համաժողովի հետ կապւած աւելացնել հետեւեալը՝ իր մասնակցութեամբ եւ կողմնակի խօսակցութիւնների առումով բաւականին մեծ ներդրում ունեցաւ իմ գործընկեր Իրանի Իսլ. խորհրդարանում Սպահանի եւ հարաւային իրանահայութեան պատգամաւոր Ռոբերտ Բեգլարեանը ու նաեւ Ռոբերտ Մարգարեանը, որը իր զեկոյցով բաւականին լաւ ներկայութիւն ունեցաւ համաժողովում: Պէտք է նշել, որ մենք երեքով նաեւ ունեցանք համապարփակ պրեսկոնֆերանս «Ուրբաթ» ակումբում, որտեղ բաւականին մեծ հետաքրքրութիւն նկատեցինք Իրանի եւ իրանահայութեան հարցերին եւ խնդիրներին առնչւող:

Մենք փորձեցինք երեքով ներկայացնել Իրանի քաղաքական եւ տնտեսական իրավիճակը, իրանահայութեան կացութիւնը՝ այս օրերին: Պէտք է այստեղ նշեմ, որ հայաստանեան հասարակական միտքը ուշի-ուշով է հետեւում եւ հետաքրքրւում Իրանի եւ իրանահայութեան անցուդարձերով՝ այն պահելով իր ուշադրութեան կիզակէտում:

Հարցազրոյցը վարեց ԱՐՄԻՆԷ ԷԼԻԱԶԵԱՆԸ
«ԱԼԻՔ»