2013թ. Մարտի 5-ի երեկոյան, «Երկիր Մեդիա» հեռուստաընկերության «Երկրի հարցը» հաղորդման հյուրն է ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանը։ Ստորեւ՝ հաղորդման սղագրությունը։

-Պարոն Ռուստամյան ինչ հանգրվանի է հասել շարժումը եւ ինչ քայլերի անհրաժեշտություն կա։

-Կարծում եմ ժամանակն է, որ մենք գնահատենք շարժման ներկա փուլը, եւ այն մարտահրավերները, որոնց առջեւ կանգնած ենք: Ի՞նչ ունենք այսօր, որ պետք է արձանագրվի: Նախ՝ այն հարցերը, որ բարձրացրեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը իշխանությունների առջեւ, չբավարարվեցին, պահանջները մնացին անպատասխան` մերժվեցին: Եւս մեկ անգամ պարզ դարձավ այն ճշմարտությունը, որ որեւէ իշխանություն չի պարտավորվի հոժարակամ իր դիրքերը զիջել, առավել եւս իշխանությունը զիջել: Եվ միակ ճանապարհը, որ այսօր պետք է իրականացվի, շարժմանը թափ հաղորդելն է` հզորացնելը: Միշտ ուժի հետ է իշխանությունը հաշվի նստում եւ իշխանությունները դրանից են սարսափում: Կրիտիկական զանգվածը, շարժման անհրաժեշտ չափն է, որ կարող է ստիպել իշխանություններին ընդհուպ հրաժարական տալ կամ հեռանալ: Դա իսկապես կախված է ժողովրդի ակտիվությունից:

-Իսկ ինչպե՞ս մեծացնել ժողովրդի ակտիվությունը:

-Հենց դա է խնդիրը, որ այսօր գոյություն ունի, եւ շարժման հրամայականն է՝ շարժման հունավորումն ու կազմակերպումը: Եվ դա պետք է արվի հստակ քայլերով: Պետք է լինի նպատակների, սկզբունքների հստակեցում, որով շարժումը գործի: Այդ նպատակների և սկզբունքների շուրջ պետք է կազմակերպվի շարժումը եւ կոնկրետ գործողություններով ու քայլերով օր-օրի թափ հավաքի:

-Որո՞նք են այդ հստակ գործողությունները:

-Եթե տվյալ պահին չես կարող ամբողջ իշխանությունը վերցնել, ուրեմն դրան գնալ է պետք քայլ առ քայլ: Սա է մեր առաջարկի տրամաբանությունը. Պետք չի, որ շարժումը խուսափի՝ հանգրվանային հաջողություններով հասնել իր նպատակին: Սա ենթադրում է՝ շարժմանը պատրաստել տեւական պայքարի: Տեւական պայքարը առաջին հերթին ենթադրում է շարժման կառույցի կազմակերպում, այսինքն՝ մինչեւ մարզեր, համայնքներ, շարժումը պետք է ունենա իր ստորաբաժանումները: Առանց ողնաշարի, որեւէ շարժում միս ու արյուն ստանալ չի կարող: Եվ այդ պատճառով կան որոշ խնդիրներ, որ հենց ինքը, շարժումը պետք է անցնի ինքանկազմակերպման այդ նոր որակի մեջ: Սա իսկապես նոր լիցք կհաղորդի շարժմանը եւ երբ շարժման կողմից անհրաժեշտ խնդիրները կդրվեն, դա կլինի այն կառույցը որը կազմակերպված կաշխատի: Մի բան է ընդվզումը, մեկ այլ բան ՝ կազմակերպված շարժումը:

-Ուզում էիք ասել, որ մինչ այսօր մենք գործ ունեինք ինքնաբուխ ընդվզման հետ իսկ հիմա այն պետք է կազմակերպե՞լ:

-Հստակ պետք է դնել նպատակ, որից չպետք է շեղվել: Շարժման վերջնական նպատակը պետք է լինի ժողովրդի իշխանության հաստատումը բոլոր մակարդակներով եւ սրան պետք է գնալ հանգրվանային բոլոր քայլերով: Առաջին հանգրվանը Երեւանում ավագանու ընտրություններն են, եւ, եթե նկատի ունենանք , թե այսօր ինչպիսի նշանակություն ունի Երեւանը Հայաստանի համար, սա հզոր լծակ կարող է հանդիսանալ շարժման ձեռքին, եթե շարժումը, իսկապես կենտրոնացվի ու կազմակերպվի: Ես այդ ռեսուրսը տեսնում եմ՝ վերցնել իշխանությունը Երեւանում: Այսօր Երեւանի մասին օրենքը հնարավորություն է տալիս, որպեսզի այդ իշխանությունը, եթե չպատկանի ոչ հանրապետականին, ոչ մեծամասնությանը, ոչ իշխանական ուժերին, սա լուրջ, այլընտրանքային իրավիճակ կառաջացնի՝ հակակշռման եւ զսպման իրողություն: Կունենաք ընտրված քաղաքապետ, որը կարող է ինքնուրույն գործունեություն ծավալել օրենքի տառին հետեւելով եւ Երեւանը դարձնել օրինակելի մի վայր, որտեղ կարելի է ցույց տալ այն բոլոր ծրագրերի իրականացումը, որը ժողովուրդը լսում է հրապարակում: Ժողվուրդը պետք է զգա, որ Երեւանի քաղաքային իշխանությունը իր իշխանությունն է:

Այսօր այդպես չէ: Այն փոփոխությունները, որ մենք ժամանակին կատարեցինք, ի չիք դարձան, որովհետեւ նույն ուժին է պատկանում այսօր քաղաքապետի պաշտոնը եւ այդ պատճառով այդ պաշտոնը վերածվեց նշանակովի պոստի:

-Սա ձեր առաջա՞րկն է, եւ դեռ չի՞ քննարկվել:

-Մենք քննարկել ենք: Միայն հանրահավաքներով չի, նաեւ հանդիպումներ ենք ունենում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հետ եւ մեր ծրագրերը հստակ ներկայացնում ենք: Ինչ որ ես ասացի, դրա հետ միասին ամբողջական շարժումը կազմակերպելու ծրագիր ենք ներկայացրել, որտեղ հստակ սահմանված են նպատակը, սկզբունքները, խնդիրները, հանգրվանային այն լուծումները, որոնք մենք տեսնում ենք և որոնք առաջիկայում շարժումը պետք է իրականացնի և ձևավորի կազմակերպական կառույցի մեր պատկերացրած մոդելը:

-Իսկ ինչպե՞ս դրան կարձագանքի հասարակությունը:

-Սա կապված է շարժումը ճիշտ տրամաբանության մեջ դնելու խնդրի հետ: Շարժման յուրաքանչյուր մասնակից պետք է ընկալի, որ <ՙամեն ինչ հիմա եւ միանգամիցը> փակուղի տանող ճանապարհ է եւ կամ կտանի արյունահեղության: Երկուսն էլ մեզ համար անընդունելի են: Ամենատրամաբանական, վստահելի եւ անվտանգ ճանապարհը՝ հանգրվանային հաջողություններով նպատակին հասնելու ճանապարհն է: Սա այն ուղղությունն է, որ շարժումը պետք է որդեգրի: Եւ ես չեմ կարծում, որ սա պակաս հաջողություն կարող է համարվել, եթե մենք, բոլորս ուժերը կենտրոնացնենք Երեւանում իշխանությունը վերցնելու վրա: Այսինքն՝ դրան պետք է մասնակցեն ոչ իշխանական բոլոր ուժերը, որովհետեւ առանձին-առանձին գնալը իշխանություններին նվեր մատուցել կլինի: Հետեւաբար այս ընտրությունը պետք է քաղաքականցվի` հատկապես Երեւանում Նախագահական ընտրությունների արդյունքները, իսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը շատ ձայներ է ստացել Երեւանում, շատ նպաստավոր դաշտ է ստեղծվում: Սա մի հսակայական ռեսուրս է: Ամեն մեկն այստեղ իր աշխատանքի դաշտն է տեսնելու: Շատ էլ հեռու չէ, մայիսի 5-ը սարերի հետեւում չէ: Մարտի 11-ից սկսած արդեն առաջադրումներն են սկսվում, ցուցակներ պետք է կազմվեն: Այսինքն՝ այն, ինչ մենք առաջարկում ենք, նշանակում է՝ սկսել ավագանու ընտրություններին նախապատրաստվել եւ միասնական ցուցակով գնալ ընտրության:

-Այս գաղափարը, արդյոք, չի՞ ենթադրում, որ նախագահական ընտրությունների հետ կապված այլեւս որեւէ հույս չպետք է տածել:

-Ամենեւին ոչ, մենք ժողովրդի իշխանության հաստատման նպատակը պահպանում ենք, նպատակ որպես: Բայց այդ նպատակին հասնելու համար` առանձին խնդիրներ են, որոնք լուծելով ավելի ես մոտենում նպատակին: Մենք պետք է ցույց տանք ուժ, մենք պետք է ցույց տանք այն ռեսուրսը, որն այսօր շարժումը կարող է տիրապետել: Այսօր սաղմնավորման վիճակում է շարժումը: Այն դեռ լիարժեք չի ձեւավորվել: Իշխանությունները այսօր արդեն մտածում են գնալ որոշակի զիջումների, որովհետեւ գիտակցում են, որ այսպես երկար շարունակվել չի կարող, եւ ուրեմն, երբ շարժումը դառնա զորեղ գործոն, ավելի մեծ զիջումների կգնան` ստիպված կլինեն: Զիջումներ պարտադրում են եւ ոչ թե զիջումների սպասում, որ հրապարակում սկուտեղի վրա մատուցեն:

-Պարոն Ռուստամյան, մեր էջերից մեկը, որ կոչվում է «Անցյալ չմոռացյալ» անդրադառնում է Ձեր՝ նախկինում ասված մտքերից մեկին, դարձյալ այս թեմայով: Դուք ասել եք . «Շարժումը եթե չլիներ, այդ բաները չէին կարող տեղի ունենալ: Եթե մտածում եք, որ եթե այս շարժումը չլիներ մեծամասնության ներկայացուցիչները պատրաստակամություն կհայտնեին ընդհանրապես քննարկել հարցը եւ լուծում գտնել Ազգային Ժողովի ներսում՝ չարաչար սխալվում եք: Մեր անցած ճանապարհն էլ դա է ցույց տալիս եւ սա շարժման հաջողությունն է: Հիմա, եթե հարցը Ազգային Ժողովում այլեւս չի քննարկվում, համենայնդեպս, այս պահին փակուղային իրավիճակ է, կամ քննարկվում ու լուծում չի գտնվում, կարելի՞ է ենթադրել, որ շարժումը, եթե կա էլ, բավարար ազդեցություն չունի այսօր:

-Այսօր դիրքային պայքար է գնում, եւ իշխանությունները հույս ունեն,որ ինչպես նախկինում է եղել, գնալով հանրահավաքները կմարեն: Եվ այդ պատճառով էլ չեն ուզում նախապես այնպիսի զիջումների գնալ, որի համար իրենց կարծիքով շարժումն այսօր համապատասխան ուժ չի ներկայացնում: Դիրքային այս պայքարը շարունակվելու է: Մեր երեք կետերը նրանք միանգամից մերժել են՝ ասելով, որ խոսելու թեմա կա, բայց եթե չպնդեք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու հարցը: Մենք կարող էինք այդ խնդիրը այլ կերպ ձեւավորել , որովհետեւ եթե Հայաստանը անցնում է խորհրդարանական համակարգի, որովհետեւ դա կետերից մեկն է, ապա սահմանադրական փոփոխությունների միջոցով հնարավոր է հասնել խորհրդարանական համակարգի, եւ այդ ժամանակ անցկացնել խորհրդարանական ընտրություններ, շատ ավելի տրամաբանակն է դառնում, որովհետեւ այս կարգավիճակով արդեն, բոլորովին այլ խորհրդարանի մասին է խոսքը գնալու:

-Ի դեպ Ազգային ժողովի նախագահը առաջարկել է, չէ՞ սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողով ստեղծել:

-Առաջարկում են սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողով ստեղծել, առաջարկում են ընդդիմությանը որոշակի լծակներ տրամադրել, որովհետեւ հարցերի հարցը սա է եւ իրենք ուզեն, թե չուզեն, պիտի ընդունեն, որ ինչպես էլ արդյունքներն իրենք արձանագրեն, մի բան ակնհայտ է, որ Հայաստանը այսօր կանգնած է բարեփոխումները արմատապես խորացնելու հրամայականի առաջ՝ քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական: Սա միայն մեկ ոլորտով լինել չի կարող: Արմատապես պետք է փոխվի դրվածքը Հայաստանում: Արմատական, խորքային բարեփոխումներ են անհրաժեշտ: Սրա մասին սկսել են խոսել նաեւ իշխանության ներկայացուցիչները: Եվ դա ողջունելի է, որովհետեւ իրենք հասկանում են, որ ինչքան էլ, այսպես ասած, ջայլամի քաղաքականություն վարեն, ժողովուրդն այլեւս այսպես ապրել չի կարող եւ ժողովուրդն արժանի է շատ ավելի լավ կյանքի եւ իշխանության: Սա հստակ է, եւ եթե սա չեն տեսնելու, ես այս վիճակը կնմանեցնեմ 96-ի հետ, երբ իշխանությունն ինքնագոհ ինքն իրեն հռչակեց հաղթող, սակայն արդյունքները բոլորովին այլ էին, այնուհետեւ առաջին փորձությունը որ եղավ, Հայաստանում, կապված արտաքին խնդիրների հետ (Ղարաբաղ), միանգամից այս բոլոր խնդիրները դեմ հանդիման դուրս եկան այսպես ասած «հաղթած» նախագահի առաջ, եւ նա ստիպված հրաժարական տվեց: Սա պատահակն չէր: Նույն իրավիճակում կարող է այսօրվա Հայաստանը հայտնվել: Մենք բացարձակապես համոզված չենք , որ վաղը չի բերվի Ղարաբաղի հետ կապված մի փաթեթ ու Հայաստանին դեմ տրվի: Շնորհավորանքների շքերթը չպետք է իշխանությանը գցի ոգեւորության մեջ: Դա գին ունի, գինն այն է, որ նրանք ակնկալիք ունեն ընտրված նախագահից, գինն այն է, որ իրենք տարածաշրջանային հեռանկարներ ունեն, որին դեռ չեն հասել եւ պահանջելու են , որ այդ խնդիրները օր առաջ լուծվեն: Ո՞ւմ հաշվին՝ հայ ժողովրդի, մեր երկրի հաշվին: Միշտ է այդպես եղել: Որեւէ մեկի շահը մերինի հետ չի համընկնում: Ամեն մեկն իր շահն է հետապնդում: Աստված ոչ արասցե, եթե ուլտիմատիվ, վերջնագրային ձեւով որեւէ խնդիր դրվեց Հայաստանի իշխանությունների առջեւ, այն էլ այսպիսի թուլացած ընտրություններով ձեւավորված իշխանությունների: Սա. այս թվացյալ մոնոլիտ, միահեծան իշխանությունը մեկ օրում կարող է փլուզվել:

Իրական հարցեր՝ վիրտուալ տարածքից (հասարակությունից)

Հարց- ՀՅԴ-ն ընդունո՞ւմ է Սերժ Սարգսյանի հաղթանակը այս ընտրություններում:

-Մենք ասել ենք, որ այս ընտրություններն այն պատկերը չեն տալիս, որ հնարավոր լինի արձանագրել որեւէ մեկի հաղթանակը: Առնվազն դա հստակ է: Այսինքն, եթե այնքան խախտումներ կան, որոնց մասին խոսում են, եւ մենք դա տեսել ենք, առնվազն պետք է ընդունել, որ ընտրությունները չեն տվել այնպիսի հնարավորություն, որ պատկերը պարզ լինի՝ հաղթողի եւ պարտվողի: Մենք նաև ասել էինք, որ ընտրությունների ելքը կանխորոշված է: Ամբողջ պետական ապարատը դառնում է ընտրական ապարատ եւ դա կանխորոշում է ընտրությունների գործընթացը: Այս անգամ պարզապես այդ ամենը իրենց կոնտրոլից դուրս եկավ, կամ էլ՝ իրենք այնքան ինքնագոհ էին, որ չէին սպասում, թե այսպիսի բան կարող է լինել:

Հարց- Ձեզ համար պա՞րզ են Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողմից արվող քայլերը: Ինչ կոնկրետ քայլեր են ձեռնարկվում ՀՅԴ-ի կողմից, թե դեռ սպասում եք որոշակի իրադարձությունների զարգացման:

-Մեր նպատակն է հստակություն մտցնել գորընթացի մեջ: Այո, որոշակի անորոշություն կար: Եղել եմ հանրահավաքներին, ունեցել եմ անորոշության որոշակի զգացում, սրտացավ իմաստով, դա կար: Մենք պարտավոր ենք ամեն ինչ անել, որպեսզի շարժումը հունավորվի, կազմակերպվի, որպեսզի ամեն մեկն իր անելիքը տեսնի: Հանրահավաքների նպատակը ոչ միայն ժողովրդին հավաքելն է, այլեւ խնդիրներ դնելը, որ ժողովուրդն իմանա հանրահավաքից հետո իր անելիքը: Մենք դեռ այս վիճակին չենք հասցրել շարժումը: Երբ որ այդ վիճակին կբերենք, ոչ միայն Երեւանի հանրահավաքով, այլեւ մարզերով, համայնքներով, ամեն մեկն իր անելիքը կտեսնի շարժման մեջ ու կհասկանա, որ պետք չի <Ամեն ինչ եւ հիմա> տրամաբանությամբ առաջնորդվել, այլ պատրաստվել տեւական պայքարի, որպեսզի շարժումը չմարի: Շարժման չմարելը բոլորիս նպատակը պետք է լինի: Սա առիթ է, որ մենք չկորցնենք հնարավորությունը: Եվ Դաշնակցությունը այս տրամաբանությամբ է մտել խնդրի մեջ: Սա լրջագույն գործոն պետք է դառնա, որպեսզի զսպի իշխանություններին, ստիպի գնալ զիջումների, իսկ եթե ոչ՝ հասնել իշխանափոխության քայլ առ քայլ:

Հարց- Այսօրվա Ազգային ժողովը չի արտացոլում Հայաստանի Հանրապետության քաղաքական իրական պատկերը: Եթե պարոն Ռուստամյանը եւս համաձայն է, ապա ինչու չօգտագործել հարմար իրավիճակը՝ Ընտրական օրենսգրքում նորմալ փոփոխություններ կատարելու եւ Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրություններ անցկացնելու ուղղությամբ: Որոշ գործիչներ, փոփոխությունների համաձայնվելով, կարծես, դեմ են արտահերթ ընտրություններ անցկացնելուն: Կարծում եմ, այսպես կստեղծվեն իրական հակակշիռներ իշխանության թեւերի մեջ, որի բացակայությունը չարիքի աղբյուրներից մեկն է:

– Մենք դեմ չենք նախ արտահերթ ընտրությունների, ցանկացած մակարդակում: Մեր կողմից ներկայացվել են այդ երեք կետերը: Բանակցությունների սկիզբ ունենալու համար, սկսել ենք ԱԺ արտահերթ նիստ գումարելու պահանջից: Մենք ասում ենք, որ սա Սահմանադրությամբ 4 ընթացակարգ ունի, որոնք արհեստական լուծումներ են ենթադրում եւ պետք է մեծամասնությունը համաձայնվի, այնպես անի, որ չգա նիստերի, երեք ամիս որոշումներ չկայացնի: Սա մեր խնդիրը չի, մեծամասնությունը պետք է համաձայնվի: Դրել ենք այս հարցը: Իրենք չեն համաձայնվել…Սա միայն մեր ցանկությամբ չի պայմանավորված: Բայց ես նորից կրկնում եմ , եթե ընտրական օրենսգիրքը չփոխվի, եթե ընտրակարգը չփոխվի, ու այսօր նորից ընտրություն անեն, նույն 41 մեծամասնականով, ես դրան դեմ եմ, որովհետեւ դա կտա նույն արդյունքը:

Հարց- Նախկինում Դաշնակցության նպատակն էր ազատագրել Արեւմտյան Հայաստանը, հիմա ո՞րն է ձեր նպատակը:

-Մեր նպատակը էլի մնում է ազատ, անկախ և միացյալ Հայաստանը, բայց դրան հասնելու համար, պետք է հզորացնել Հայաստանը, ստեղծել ժողովրդավարություն, սոցիալական արդարություն հաստատել երկրում եւ ունենալ տնտեսական ազատություն :

Հարց- Արդյոք այսօր բոլոր որոշումները համաձայնեցվա՞ծ են Դաշնակցության եւ Րաֆֆի Հովհաննիսայնի միջեւ:

– Ես չէի ասի, բոլոր որոշումները համաձայնեցված են, որովհետեւ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ինքնուրույն իր քաղաքականությունն է իրականացնում, որպես այս ամբողջ գործընթացի հիմնական կողմ: Մենք պարզապես խնդիր ենք դնում օժանդակելու, որպեսզի այդ շարժումը, որը ձեւավորվել է ինքնաբուխ կերպով, հասնի շոշափելի արդյունքների: Սա է մեր նպատակը: Եվ դրա հետ կապված մենք հանդիպումներ ենք ունենում, խորհուրդներ ենք տալիս, պատրաստ ենք ամբողջությամբ լիարժեք աջակցել: Բայց, բնականաբար, մենք պետք է սկիզբն ու վերջը տեսնենք, ինչպես ցանկացած քաղաքացի, սկիզբն ու վերջը: Քայլերի հերթականություն չունենալը շփոթ է առաջացնում: Սա պետք է նվազագույնի հասցվի:

Ծանոթություն. Սղագրությունից դուրս են թողնված ոչ մեծ եւ ոչ հատկանշական հատվածներ