Պատմութիւն

Անդրանիկ. Առաքելոց վանքին կռիւը- 5

Անդրանիկ. Ամեն օր գլուխներդ բարձին դնելուց եւ քնանալուց առաջ, յիշէք, թէ այդ օրը ինչ էք արել ձեր ազգի համար: Իմ կուսակցութիւնն իմ ազգն է: Իմ ազգը ճնշուածների ազգն է: Մահս չեմ յոգար, այլ գործս, որ կիսատ մնաց: ՎԱՆՔԷՆ ԴՈՒՐՍ ԳԱԼՈՒ ՋԱՆՔԵՐ Քսան օրուան մեր կռիւը արդէն արձագանգած էր Վանի, Պիթլիսի, Կարնոյ, Խարբէրդի եւ Տիգրանակերտի նահանգներուն…

Բաբգէն Փափազեան

Ընկ. տոքթ. Բաբգէն Փափազեան ծնած է 28 Փետրուար 1915-ին, Պաղտատ։ Զաւակն է տոքթ. Գուրգէն եւ Փերուզ Փափազեաններու, որոնց յարկին տակ ստացած է իր նախնական ուսումը, առաջին ուսուցիչ ունենալով կուսակցական գործիչ եւ գրիչի մարդ իր հայրը։ Երկրորդական ուսումը ստացած է Պէյրութի նորաբաց Ճեմարանէն ներս աշակերտելով Լ.Շանթի եւ Ն.Աղբալեանի։ «Ն. Փալանճեան» Ճեմարանի շրջանաւարտներու երրորդ սերունդէն էր ան…

ՏԱՐԵԴԱՐՁՆԵՐ- 14 Օգոստոս 1896. Պանք Օթոմանի Գրաւման Անժամանցելի Դասերը

14 Օգոստոսին, 114 տարի առաջ, Օսմանեան Կայսրութեան մայրաքաղաք Կոնստանդնուպոլիսը թատերաբեմ դարձաւ քաղաքական ահաբեկչութիւններու պատմութեան մէջ աննախադէպ գործողութեան մը։ 1896ի Օգոստոս 14ին, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Պոլսոյ Կեդրոնական Կոմիտէի որոշումով եւ Բաբգէն Սիւնիի ղեկավարութեամբ գործադրուեցաւ օսմանեան կայսերական դրամատան Պանք Օթոմանի գրաւման յանդուգն ծրագիրը։ Ոչ միայն Օսմանեան Կայսրութեան ելեւմտական կեանքին մայր երակը, այլեւ եւրոպական դրամագլուխներու ու գործառնութեանց դրամական–տնտեսական…

25 Յուլիս 1897. Հայկական Արեան Հեղումը Անպատիժ Չի՛ Մնար. Խանասորի Արշաւանքին Անմոռանալի Դասերը

Յուլիս 25ին, 113 տարի առաջ, Երկիրն Հայոց յեղափոխական իր տարերքին ամէնէն բուռն պոռթկումը ապրեցաւ։ Օսմանեան եւ Ցարական կայսրութեանց միջեւ երկատուած ու գերեվարուած հայ ժողովուրդը, քաջարի իր յեղափոխականներուն ուժերու գերագոյն լարումով, պատմութեան թատերաբեմին վրայ իր արժանի տեղը ունենալու իրաւունքը նուաճեց։ Մէկ օրուան մէջ իրագործուեցաւ Խանասորի արշաւանքը։ Քանի մը ժամէն քիւրտ յանցագործներու կարմիր արեամբ ներկուեցաւ Խանասորայ կանաչ…

Պետօ (Աղեքսանդր Պետրոսեան, 1870–1896). Հայ Յեղափոխական Շարժման Անվեհեր Դրօշակիրը

Յունիսի այս օրերուն, 1896ին, «Գարահիսար լերան կրծքին՝ նա էլ ընկաւ վիրաւոր. կուրծքը պատռած, սիրտը խոցուած, չար թշնամու գնդակով»… Այդպէս ծանրօրէ՛ն վիրաւոր, բայց մինչեւ վերջին շունչ կռիւը շարունակելով՝ հարիւրաւոր իր զինակիցներուն հետ նահատակուեցաւ անզուգական Պետոն։ Ամբողջ Յունիս ամիսը, այդ տարի, օրհասական օրեր բաժին հանեց Վան–Այգեստանի եւ ընդհանրապէս Վասպուրական գաւառի հայութեան։ Կարմիր Սուլթանը վճռած էր արեան մէջ…

14 Օգոստոս 1896. Պանք Օթոմանի Գրաւման Անժամանցելի Դասերը

14 Օգոստոսին, 114 տարի առաջ, Օսմանեան Կայսրութեան մայրաքաղաք Կոնստանդնուպոլիսը թատերաբեմ դարձաւ քաղաքական ահաբեկչութիւններու պատմութեան մէջ աննախադէպ գործողութեան մը։ 1896ի Օգոստոս 14ին, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Պոլսոյ Կեդրոնական Կոմիտէի որոշումով եւ Բաբգէն Սիւնիի ղեկավարութեամբ գործադրուեցաւ օսմանեան կայսերական դրամատան Պանք Օթոմանի գրաւման յանդուգն ծրագիրը։ Ոչ միայն Օսմանեան Կայսրութեան ելեւմտական կեանքին մայր երակը, այլեւ եւրոպական դրամագլուխներու ու գործառնութեանց դրամական–տնտեսական…

Հայտնի և անհայտ Արա Սարգսյանը

Քանդակագործ Արա Սարգսյանը ծնվել է 1902թ. ապրիլի 7-ին Կոստանդնուպոլսում: 1918-21թթ. Սովորել է Կ.Պոլսի Գեղարվեստի վարժարանում, այնուհետև` Վիեննայի Գեղարվեստի ակադեմիայի բարձրագույն դպրոցում: 1925-ին ընդունել է խորհրդային քաղաքացիություն և վերադարձել Երևան: Նա հիմնականում քանդակել է հայ մեծանուն մտավորականների` Վահան Թոթովեց, Մանուկ Աբեղյան, Հրաչյա Աճառյան, Միքայել Նալբանդյան, Հակոբ Պարոնյան, Ալեքսանդր Շիրվանզադե, Նաիրի Զարյան, Ջիվելեգով և այլն: Գյումրիում տեղադրված…

Արշաւիր Շիրակեան Հայ ժողովուրդի Արդարահատոյց Բազուկը

Հայ ժողովուրդի ազգային հերոսներու շարքին փառապանծ ու յաւերժական իր պատուանդանը ունի Արշաւիր Շիրակեան, որուն մահուան 37րդ տարելիցն է Ապրիլ 12ը։ Մ. Նահանգներու մէջ, 12 Ապրիլ 1973ին, այնքա՜ն արիւնահեղութիւն եւ սարսափ տեսած իր աչքերը առյաւէտ փակեց Հայոց Նեմեսիսի քաջասիրտ Ահաբեկիչը։ Հայկական Ցեղասպանութեան պատասխանատու թրքական պետութեան ներկայացուցիչները պատուհասող դաշնակցական արդարագործներու փաղանգին մէջ Արշաւիր Շիրակեան հանդիսացաւ ա՛յն իւրայատուկ…

18 Փետրուար 1921. Հայ ժողովուրդի Ըմբոստ Ոգիին Շղթայազերծումը՝ Ազատատենչ Եւ Արդարադատ

18 Փետրուարին, 89 տարի առաջ, հայ ժողովուրդը ապստամբեցաւ նորանկախ Հայաստանի Հանրապետութեան պարտադրուած խորհրդային իշխանութեան եւ համայնավար Յեղկոմի բռնատիրութեան դէմ։ Հայ ժողովուրդի ըմբոստ ոգիին հերոսական շղթայազերծումն էր Փետրուարեան ապստամբութիւնը։ Պատմութեան մէջ անիկա գրաւեց իր նշանակալից տեղը, իբրեւ Ռուսական Կայսրութեան տարածքին համաժողովրդային առաջին ըմբոստացումը՝ 1917ի Հոկտեմբերին պոլշեւիկեան յեղաշրջումով հաստատուած համայնավար բռնակալութեան եւ խորհրդային ամբողջատիրութեան դէմ։ Ժողովրդային ըմբոստացման…

Սօսէ Մայրիկ (1868–1953). Յեղափոխական Հայուհիի Դաշնակցական Տիպարը

9 Փետրուարը մահուան տարելիցն է հայոց նորագոյն պատմութեան եզակի դէմքերէն Սօսէ Մայրիկի, որ ազգային մեր ինքնութեան եւ հպարտութեան աղբիւր դարձաւ իր մարմնաւորած տիպարով եւ սերունդներուն կտակած պատգամով։ 56 տարի առաջ՝ 9 Փետրուար 1953ին, Եգիպտոսի Աղեքսանդրիա քաղաքին մէջ, խոր ծերութեան հասած՝ իր աչքերը առյաւէտ փակեց հայ ժողովուրդի ազգային–ազատագրական պայքարի դիւցազնուհին՝ Աղբիւր Սօսէն։ Սօսէ Մայրիկ հայ ֆետայական…